درد زانو
زانو درد شکایت رایجی است که افراد در هر سنی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. زانو درد ممکن است نتیجه یک آسیب مانند: پارگی رباط یا پارگی غضروف باشد یا در اثر بیماری‌هایی نظیر آرتروز، نقرس و عفونت بوجود آید.
درد زانو اغلب با ساییدگی عمومی ناشی از فعالیت‌های روزانه مثل راه رفتن، خم شدن، ایستادن و بلند کردن بدن همراه است. ورزشکارانی که می‌دوند یا ورزش‌هایی را انجام می‌دهند که شامل پریدن یا چرخش سریع است، بیشتر در معرض درد و مشکلات زانو هستند.
چه زانو درد یک فرد ناشی از افزایش سن باشد چه بر اثر آسیب‌های خارجی و بیماری ایجاد شود، می‌تواند در برخی شرایط آزاردهنده و حتی ناتوان کننده باشد پس تشخیص و پیگیری درمان در این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است. معمولا دردهای جزئی زانو به خوبی به اقدامات مراقبتی و پیشگیری پاسخ مثبت نشان می‌دهند. همچنین فیزیوتراپی و زانوبندها نیز می‌تواند به تسکین درد کمک بسیاری کند اما در موارد خاص وجدی‌تر ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید.
آناتومی زانو
زانو بزرگترین مفصل بدن است که از چهار بخش اصلی؛ ۱- استخوان‌ها، ۲- غضروف‌ها، ۳- رباط‌ها و ۴- تاندون‌ها تشکیل شده است.
1. استخوان‌ها :
سه استخوان به هم می‌رسند تا مفصل زانو شما را تشکیل دهند: استخوان ران، استخوان ساق پا (درشت نی) و کاسه زانو (کشکک).
2. غضروف مفصلی:
انتهای استخوان ران و درشت‌نی و پشت کشکک با غضروف مفصلی پوشیده شده است. این ماده لغزنده به استخوان‌های زانو کمک می‌کند تا زمانی که پای خود را خم می‌کنید یا صاف می‌کنید، به نرمی روی هم سر بخورند.
3.مینیسک:
دو تکه به شکل C انگلیسی از غضروف مینیسک به عنوان “جاذب ضربه” بین استخوان ران و ساق پا انسان عمل می‌کنند. مینیسک از جنس سخت و لاستیکی است که به تثبیت شاختار و عملکرد مفصل کمک می‌کند.
وقتی در مورد پارگی غضروف زانو صحبت می‌شود، معمولاً منظور همان پارگی مینیسک است.
4. رباط‌ها:
استخوان‌ها توسط رباط‌ها به استخوان‌های دیگر متصل می‌شوند. چهار رباط اصلی در زانوی شما مانند طناب‌های قوی عمل می‌کنند تا استخوان‌ها را در جهت ثابت ماندن زانو کنار هم نگه دارند. این رباط ها در زانو عبارت‌اند از:
‣ رباط های جانبی:
این رباط‌ها در کناره‌های زانو قرار گرفته‌اند و حرکات پهلوی زانوی فرد را کنترل می‌کنند و از آن در برابر حرکات غیر معمول محافظت می‌کنند.
‣ رباط های صلیبی:
این نوع رباط‌ها در داخل مفصل زانو یافت می‌شوند. آنها از یکدیگر عبور می کنند تا شکل یک “X” را با رباط صلیبی قدامی در جلو و رباط صلیبی خلفی در پشت تشکیل دهند. رباط‌های صلیبی حرکت جلو و عقب زانوی فرد را کنترل می کنند.
5. تاندون ها:
ماهیچه‌ها توسط تاندون‌ها به استخوان‌ها متصل می‌شوند. تاندون چهارسر ران ماهیچه‌های جلوی ران را به کشکک متصل می‌کند.
علائم اصلی آسیب و درد زانو
محل و شدت زانو درد بسته به علت مشکل ممکن است متفاوت باشد. علائم و نشانه‌هایی که می‌تواند زمینه‌سازی برای زانو درد باشد عبارتند از:
- تورم و سفتی
- قرمزی و گرمی در لمس
- ضعف یا بی ثباتی
- صداهای تیک تیک یا خرچ‌خروچ
- ناتوانی در صاف کردن کامل زانو
دلایل رایج درد زانو
همانطور که اشاره شد بسیاری از مشکلات زانو در نتیجه روند پیری، ساییدگی و فشار مداوم روی مفصل زانو ایجاد می‌شوند. همچنین به علاوه این موارد، سایر مشکلات زانو می‌تواند در اثر آسیب یا حرکت ناگهانی که زانو را تحت فشار قرار داده است، بوجود آید. مشکلات رایج زانو شامل موارد زیر است:
↫ رگ به رگ شدن یا کشیدگی رباط‌ها و عضلات زانو:
رگ به رگ شدن یا کشیدگی رباط یا عضله زانو معمولا در اثر ضربه به زانو یا چرخش ناگهانی زانو ایجاد می‌شود. علائم آن اغلب شامل درد، تورم و مشکل در راه رفتن است.
↫ پارگی عضروف یا مینیسک زانو:
ضربه به زانو می‌تواند باعث پاره شدن مینیسک‌های زانو شود. از طرفی پارگی غضروف هم اغلب می‌تواند همراه با رگ به رگ شدن رخ دهد. درمان این آسیب دیدگی می‌تواند شامل پوشیدن بریس(PTB) در طول انجام فعالیت‌های سنگین و پرفشار برای محافظت از زانو در برابر آسیب بیشتر باشد و یا در موارد خاص با صلاحدید پزشک متخصص ممکن است برای ترمیم پارگی به جراحی نیاز باشد.
↫ تاندونیت کشکک:
تاندونیت باعث تحریک و التهاب یک یا چند تاندون می شود.این التهاب می تواند زمانی اتفاق بیفتد که تاندون کشکک که از کاسه زانو (کشکک) تا استخوان ساق پا کشیده شده و امکان لگد زدن، دویدن و پریدن را برای فرد فراهم می‌کند، آسیب دیده باشد. دوندگان، اسکی‌بازان، دوچرخه‌سواران و کسانی که در ورزش‌ها و فعالیت‌های پرشی فعالیت می‌کنند، ممکن است دچار تاندونیت کشکک شوند.
↫ آرتروز:
استئوآرتریت یا همان آرتروز از شایع‌ترین آسیب‌های مفصلی است که زانو را درگیر می‌کند. استئوآرتریت یک فرآیند دژنراتیو(فرسایشی) است که در آن غضروف مفصل به تدریج از بین می‌رود پس این آسیب‌دیدگی رایج اغلب افراد میانسال و مسن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. استئوآرتریت ممکن است به دلیل فشار زیاد روی مفصل مانند آسیب مکرر یا اضافه وزن ایجاد شود. همچنین می‌تواند با التهاب مفصل و از بین بردن غضروف زانو، زانوها را تحت تاثیر آسیب بیشتر قرار دهد.
↫ آسیب ACL یا رباط صلیبی:
آسیب ACL می‌تواند شامل پارگی رباط صلیبی قدامی؛ یکی از چهار رباطی که استخوان ساق پا شما را به استخوان ران شما متصل می‌کند، باشد. آسیب ACL به ویژه در افرادی که بسکتبال، فوتبال یا سایر ورزش‌هایی که نیاز به تغییر جهت ناگهانی دارند، رایج است.
↫ شکستگی:
استخوان‌های زانو از جمله کشکک زانو، ممکن است در هنگام سقوط یا تصادفات رانندگی شکسته شوند. همچنین افرادی که استخوان‌هایشان در اثر پوکی استخوان ضعیف شده است، گاهی اوقات می‌توانند به سادگی با قدم گذاشتن اشتباه، دچار شکستگی زانو شوند.
↫ بورسیت زانو:
برخی از آسیب‌های زانو باعث التهاب در بورس‌ها می‌شوند، کیسه‌های کوچکی از مایع که قسمت خارجی مفصل زانو را محافظت می‌کند تا تاندون‌ها و رباط‌ها به آرامی روی مفصل سر بخورند.
عوامل خطر در آسیب دیدگی زانو
همه دردهای زانو جدی نیستند. اما برخی از آسیب‌های زانو و شرایط پزشکی خاص مانند آرتروز، در صورت عدم درمان می‌توانند منجر به افزایش درد، آسیب مفاصل و ناتوانی جدی در بدن فرد شوند. داشتن آسیب زانو حتی اگر جزئی باشد این احتمال را افزایش می‌دهد که در آینده آسیب‌های مشابهی داشته باشید پس به هیچ‌وجه نسبت به ان بی‌توجه نباشید. تعدادی از عوامل می‌توانند خطر ابتلا به مشکلات زانو را افزایش دهند، عبارت‌اند از:
‣ اضافه وزن:
اضافه وزن یا چاقی باعث افزایش فشار روی مفاصل زانو می‌شود، حتی در حین فعالیت‌های معمولی مانند راه رفتن یا بالا و پایین رفتن از پله‌ها. همچنین با تسریع در تجزیه غضروف مفصلی، شما را در معرض افزایش خطر ابتلا به آرتروز قرار می‌دهد.
‣ عدم انعطاف یا قدرت عضلانی:
کمبود قدرت و انعطاف‌پذیری می‌تواند خطر آسیب دیدگی زانو را افزایش دهد. عضلات قوی به تثبیت و محافظت از مفاصل کمک می‌کنند و انعطاف پذیری عضلات می‌تواند به شما در دستیابی به دامنه کامل حرکتی کمک کند.
‣ ورزش یا مشاغل خاص:
برخی از ورزش‌ها نسبت به سایرین فشار بیشتری بر زانوهای شما وارد می‌کنند. اسکی آلپاین با چکمه‌های اسکی سفت و پتانسیل سقوط بالا و یا پرش‌های بسکتبال و ضربات مکرر زانو در هنگام دویدن و پریدن همگی خطر آسیب دیدگی زانو را افزایش می‌دهند. همچنین مشاغلی که به فشارهای مکرر روی زانوها نیاز دارند مانند ساخت و ساز یا کشاورزی هم می‌توانند خطر ابتلا یه زانو درد را افزایش دهند.
‣ مصدومیت قبلی :
آسیب‌دیدگی قبلی زانو احتمال آسیب مجدد به زانو را افزایش می‌دهد. اگر به هر دلیلی در گذشته دچار مصدومیت در ناحیه زانو شده‌اید باید بیش از پیش به تقویت عضله ها و مفاصل زانو و محافظت از آنها بپردازید.
- بدن شل:
گاهی اوقات آسیب یا تخریب استخوان یا غضروف می تواند باعث شکسته شدن تکه‌ای از استخوان یا غضروف و شناور شدن آن در فضای مفصل شود. این اتفاق ممکن است هیچ مشکلی ایجاد نکند، مگر اینکه بدن شل با حرکت مفصل زانو تداخل داشته باشد، در این صورت نتیجه شبیه یک مداد خواهد بود که بین لولای در گیر کرده است.
‣ سندرم (IT) Iliotibial band:
این سندروم زمانی اتفاق می‌افتد که نوار سفت بافتی که از بیرون باسن تا بیرون زانو امتداد می‌یابد (بند ایلیوتیبیال) آنقدر سفت شود که به قسمت خارجی استخوان ران شما ساییده شود. دوندگان و دوچرخه سواران مستعد ابتلا به سندرم باند ایلیوتیبیال هستند.
‣ دررفتگی کاسه زانو:
این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که استخوان مثلثی شکلی که جلوی زانوی شما را می‌پوشاند (کشکک) از جای خود خارج شود.معمولاً این حرکت به سمت بیرون زانو بوده و باعث درد زانو می‌شود.
‣ سندرم درد پاتلوفمورال:
پاتلوفمورال یک اصطلاح کلی است که به درد ایجاد شده بین کاسه زانو و استخوان ران زیرین اشاره دارد. این سندروم در ورزشکاران رایج‌تر است. همچنین در بین جوانان، به ویژه آنهایی که کاسه زانوهایشان به درستی در شیار خود قرار نگرفته هم محتمل بوده و در افراد مسن معمولا در نتیجه آرتروز کاسه زانو بوجود می‌آید.
راه‌های پیشگیری از آسیب و درد زانو
اگرچه همیشه نمی‌توان از زانو درد جلوگیری کرد، اما توصیه‌های زیر ممکن است به جلوگیری از آسیب های مفصلی و وخیم‌تر شدن اوضاع کمک کند:
↫ وزن مناسب بدنتان را حفظ کنید:
یکی از بهترین کارهایی که می توانید برای زانوهای خود انجام دهید، تناسب اندام است. هریک کیلوگرم اضافی فشار بیشتری بر مفاصل شما وارد می‌کند و خطر آسیب دیدگی و آرتروز را افزایش می‌دهد.
↫ درست تمرین و ورزش کنید:
مطمئن شوید که تکنیک و الگوهای حرکتی که در ورزش یا فعالیت خود استفاده می‌کنید، اصولی و درست اجرا می‌شوند.
↫ قوی و انعطاف پذیر باشید:
عضلات ضعیف عامل اصلی آسیب دیدگی زانو هستند. شما به تقویت عضلات چهارسر ران، همسترینگ، عضلات جلو و پشت ران خود که به حمایت از زانو کمک می کنند، نیاز دارید. تمرینات تعادلی و پایداری به عضلات اطراف زانو کمک می‌کند تا به طور موثرتری با هم کار کنند. بعلاوه از آنجایی که عضلات سفت نیز می‌توانند خطر آسیب‌دیدگی را بالا ببرند، کشش بدنی مهم است پس سعی کنید تمرینات انعطاف پذیری را در برنامه خود بگنجانید.
روش‌های تشخیص آسیب زانو
از آنجایی که زانو یکی از آسیب‌پذیرترین و کارامدترین اعضای بدن انسان است، توجه به سلامت آن هم از اهمیت بالایی برخوردار است. پس لازم است در صورت مشاهده هر یک از علائم شایع آسیب و درد زانو که بالاتر به آن شد و همچنین ادامه‌دار شدن آنها حتما به پزشک متخصص ارتوپد یا زانو مراجعه کنید. در روند درمانی، پزشک باید علاوه بر بررسی کامل تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی فرد، آزمایشاتی برای تشخیص نهایی مشکلات زانو انجام دهد که عبارت اند از:
↫ اشعه ایکس:
در این آزمایش از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی برای ایجاد تصاویری از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و اندام‌ها بر روی فیلم استفاده می‌شود.
↫ تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI):
در این آزمایش از آهنرباهای بزرگ، فرکانس‌های رادیویی و کامپیوتر برای تهیه تصاویر دقیق از اندام‌ها و ساختارهای بدن استفاده می‌شود. ام‌آر‌ای اغلب می‌تواند آسیب یا بیماری را در رباط یا عضله اطراف شناسایی کند.
↫ سی‌تی‌اسکن:
در این آزمایش از اشعه ایکس و فناوری کامپیوتری برای ایجاد تصاویر افقی یا محوری از بدن استفاده می‌شود. سی تی اسکن تصاویر دقیقی از هر قسمت از بدن، از جمله استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، چربی‌ها و اندام‌ها را نشان می‌دهد و نسبت به اشعه ایکس بر جزئیات بیشتری تمرکز دارد.
↫ آرتروسکوپی:
یکی از روش‌های تشخیص و درمان کم تهاجمی که برای شرایط مفصل استفاده می‌شود، آرتروسکوپی است. در این روش از یک لوله نوری کوچک (آرتروسکوپ) استفاده می شود که از طریق یک برش کوچک در مفصل وارد آن می‌شود تا تصاویر را از داخل مفصل بر روی صفحه نمایش دهد. از این روش برای ارزیابی هرگونه تغییر دژنراتیو یا آرتروز در مفصل، تشخیص بیماری‌های استخوانی و تومورها و شناسایی علت درد و التهاب استخوان استفاده می‌شود.
↫ اسکن استخوان رادیونوکلئید:
این روش یک تکنیک تصویربرداری هسته‌ای است که در آن مقدار بسیار کمی ماده رادیواکتیو به جریان خون بیمار تزریق می‌شود تا توسط اسکنر شناسایی شده و استفاده گردد. در این آزمایش جریان خون به استخوان و فعالیت سلولی درون استخوان بررسی می‌شود.
چه زمانی باید به متخصص ارتوپدی مراجعه کرد؟
به یاد داشته باشید که لازم است به پزشک متخصص مراجعه کنید اگر:
- نمی توانید وزن روی زانوی خود تحمل کنید یا احساس می‌کنید که زانوی شما ناپایدار است.
- تورم مشخص زانو داشته باشید.
- نمی توانید زانوی خود را به طور کامل دراز یا خم کنید.
- تغییر شکل آشکاری را در پا یا زانوی خود مشاهده کنید.
- تب داشته باشید.
- در هنگام حرکت دادن زانو، صداهای غیر معمولی می‌شنوید.
تاثیر ورزش و فعالیت بدنی بر درمان و پیشگیری درد زانو
به یاد داشته باشید که لازم است به پزشک متخصص مراجعه کنید اگر:
- نمی توانید وزن روی زانوی خود تحمل کنید یا احساس می‌کنید که زانوی شما ناپایدار است.
- تورم مشخص زانو داشته باشید.
- نمی توانید زانوی خود را به طور کامل دراز یا خم کنید.
- تغییر شکل آشکاری را در پا یا زانوی خود مشاهده کنید.
- تب داشته باشید.
- در هنگام حرکت دادن زانو، صداهای غیر معمولی می‌شنوید.
مشاوره درد زانو
دکتر حسن براتی مشتاقانه پاسخگوی شما در زمینه ی درد زانو خواهد بود.
رزرو نوبت
برای رزرو نوبت معاینه حضوری در ساعات اداری یا مشاوره آنلاین با دکتر حسن براتی روی گزینه زیر کلیک کنید:
خدا سلامتی بده به شما آقای دکتر همیشه دعاگوتون هستم بعد از ده سال درد شدید با تزریق مفصل مثل آب روی آتیش دردم آروم شد ودر وافع رفغ شد. ممنونم از شما
هدی امیری بیمار