سلول بنیادی چیست؟ معجزه درمان در آینده

یاخته‌های بنیادی در انواع بافت‌های بدن شما هستند. سلول های بنیادی پتانسیل قابل توجهی برای تجدید خود دارند. آنها می توانند در طول زندگی و رشد به انواع مختلف سلولی در بدن تبدیل شوند. محققان انواع مختلف سلول های بنیادی را مطالعه می کنند. چندین دسته اصلی وجود دارد: سلول‌های بنیادی «پرتوان» (سلول‌های بنیادی جنینی و سلول‌های بنیادی پرتوان القایی) و سلول‌های بنیادی غیر جنینی یا سوماتیک (که معمولاً سلول‌های بنیادی «بالغ» نامیده می‌شوند.)

سلول های بنیادی پرتوان توانایی تبدیل به تمام سلول های بدن را دارند. سلول های بنیادی بالغ در یک بافت یا اندام یافت می شوند و می توانند برای تولید انواع سلول های تخصصی آن بافت یا اندام تبدیل و تکثیر شوند.

1- سلول بنیادی جنینی:

جنین های اولیه پستانداران در مرحله بلاستوسیست حاوی دو نوع سلول هستند: سلول های توده داخلی و سلول های تروفکتودرم.

سلول های تروفکتودرمی به جفت کمک می کنند. توده سلولی درونی در نهایت به انواع سلول های تخصصی، بافت ها و اندام های کل بدن ارگانیسم تبدیل شود.

آزمایشات با جنین موش منجر به توسعه روشی در سال 1998 برای استخراج سلول های بنیادی از توده سلولی درونی جنین های انسان قبل از لانه گزینی و رشد سلول های بنیادی جنینی انسان (hESCs) در آزمایشگاه شد. در سال 2006، محققان شرایطی را شناسایی کردند که به برخی از سلول‌های بالغ انسان بالغ اجازه می‌دهد تا به حالتی شبیه سلول‌های بنیادی جنینی برنامه‌ریزی شوند. آن سلول های بنیادی برنامه ریزی شده مجدد، سلول های بنیادی پرتوان القایی (iPSCs) نامیده می شوند.

در ابتدای دوران جنینی، پس از بارور شدن تخمک توسط اسپرم، توده‌ای سلولی شکل می‌گیرد که به آن بلاستوسیت می‌گویند. این توده که حدود صد و پنجاه سلول دارد، پس از لانه‌گزینی در دیواره رحم تبدیل به جنین خواهد شد.

سلول‌ بنیادی جنینی از یک بلاستوسیت چهار یا پنج روزه گرفته می‌شوند. سلول‌هایی که قادرند، علاوه بر همانندسازی خود، به انواعی از سلول‌های متنوع بدن تمایز یابند. سلول‌های بنیادی جنینی از جنین‌های سه تا پنج روزه به‌دست می‌آیند. پس از آن هریک از سلول‌های بلاستوسیت شروع به تمایز یافتن به نوع خاصی از سلول می‌کنند.

سلول بنیادی جنینی از نوع سلول‌های پرتوان (ploo-RIP-uh-tunt) هستند؛ این یعنی می‌توانند به سلول‌های بیشتری در بدن تبدیل شوند. البته وظیفه اصلی آن‌ها هم همین است؛ اینکه تبدیل به سلول‌های گوناگون شوند. با وجود چنین توانایی فوق‌العاده‌ای پتانسیل این را دارند که برای بازسازی یا ترمیم بافت‌ها و اندام‌های بیمار مورد استفاده قرار گیرند.

مسئله استفاده از سلول جنینی نگرانی و بحث‌های اخلاقی را به دنبال دارد. اگر کمی صبور باشید و ادامه مقاله را بخوانید درباره اینکه برای درمان بیماری‌ها سلول بنیادی جنینی از کجا گرفته می‌شود بیشتر صحبت می‌کنیم.

2- سلول بنیادی بالغ:

در بدن ما بعد از دوران جنینی هم سلول‌های بنیادی وجود دارند؛ به آن‌ها سلول بنیادی بالغ گفته می‌شود. این سلول‌ها هم دو ویژگی هر سلول بنیادی را حفظ کرده‌‌اند. یعنی می‌توانند با تقسیم میتوز سلول‌هایی مشابه خود یا نوع دیگری از سلول‌ها، با ساختاری ویژه و عملکرد اختصاصی، تولید کنند. مغز استخوان و برخی از بافت‌های چربی بدن منبعی برای این گونه سلول بنیادی است.

در طول زندگی، سلول‌های بنیادی بالغ به‌عنوان یک سیستم ترمیم داخلی عمل می‌کنند که جایگزین‌هایی برای سلول‌هایی ایجاد می‌کند که در اثر سایش و پارگی طبیعی، آسیب یا بیماری از بین می‌روند. سلول های بنیادی بالغ در بسیاری از اندام ها و بافت ها شناسایی شده اند و به طور کلی با مکان های آناتومیکی خاصی مرتبط هستند. این سلول های بنیادی ممکن است برای مدت طولانی ساکن بمانند (بدون تقسیم) تا زمانی که با نیاز طبیعی به سلول های بیشتر برای نگهداری و ترمیم بافت ها فعال شوند.

↫ تفاوت سلول بنیادی بالغ با سلول بنیادی جنینی چیست؟!

سلول بالغ که به آن‌ها سلول بنیادی بافتی یا سوماتیکی هم گفته‌ می‌شود برای تمایز پیداکردن به انواع سلول‌های بدن محدودیت‌هایی دارد؛ و فقط می‌توانند سلول‌های بافت مشابه خود را تولید کنند. مثلا سلول بنیادی مغز استخوان می‌توانند به سلول‌های خونی تبدیل شوند. گرچه جدیدترین تحقیقات نشان می‌دهد سلول‌های بنیادی می‌توانند به انواع مختلف دیگری هم تبدیل شوند. شاید به‌زودی تولید سلول‌های استخوان یا ماهیچه قلب از سلول بنیادی روشی مرسوم در پزشکی باشد.
علاوه‌براین در بزرگسالان تعداد سلول‌های بنیادی بسیار کمتر است. تا جایی که از هر ده تا پانزده هزار سلول مغز استخوان تنها یکی از نوع بنیادی است. این موضوع هنگام انتخاب منبع دریافت سلول بنیادی مورد نیاز بیمار برای پزشکان اهمیت دارد.

3- سلول بنیادی خون بند ناف:

همان‌طور که گفتیم سلول‌های متفاوت بدن جنین‌ از سلول‌های بنیادی حاصل می‌شوند. تعدادی از این سلو‌ل‌ها در خون بند ناف و مایع آمنیوتیک هم هستند. سلول بنیادی بند ناف را می‌توان هنگام وضع حمل مادر از خون بند ناف جدا و در شرایط مناسب نگهداری کرد. در این روش هیچ آسیبی به نوزاد وارد نمی‌شود. چنانچه در آینده کودک، اعضای خانواده او، یا حتی شخص دیگری، برای درمان آسیب یا بیماری به سلول بنیادی نیاز پیدا کند این اندوخته می‌تواند ارزشمند و حیاتی باشد.

علاوه بر مواردی که اشاره شد سلول‌های بنیادی مزانشیمی (MSC) و سلول‌های بنیادی پرتوان القایی (iPS) هم نمونه‌هایی از انواع سلول‌های بنیادی هستند.

4- سلول بنیادی گیاهی:

سلول‌های بنیادی گیاهی در گیاهان وجود دارند و می‌توانند به صورت طبیعی در سرشاخه‌ها، ریشه‌ها، برگ‌ها و سایر بخش‌های گیاه رشد کنند. این سلول‌ها دارای قابلیت تکثیر نامحدود هستند و می‌توانند به سلول‌های مختلف گیاهی تبدیل شوند. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد سلول‌های بنیادی گیاهی، قابلیت تجدید تقسیم و ترمیم بافت‌ها در گیاهان است. به عنوان مثال، اگر یک بخش از گیاه آسیب ببیند، سلول‌های بنیادی گیاهی می‌توانند به تعداد کافی تکثیر شوند و بافت آسیب دیده را ترمیم کنند. همچنین تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که سلول‌های بنیادی گیاهی می‌توانند کاربردهای درمانی مفیدی داشته و در تولید دارو و محصولات دارویی کمک کننده باشند.

5- سلول بنیادی حیوانی:

سلول‌های بنیادی حیوانی در حیوانات وجود دارند و توانایی تکثیر و تبدیل به سلول‌های مختلف در بدن حیوان و انسان را دارند. این سلول‌ها می‌توانند به سلول‌های عضلات، سلول‌های عصبی، سلول‌های خونی و سلول‌های دیگر تبدیل شوند. این سلول‌ها معمولاً در ترمیم بافت‌های آسیب دیده، بهبود بیماری‌های قلبی، استخوانی، خونی و انواع سوختگی‌ها استفاده می‌شوند.