آسیب و پارگی مینیسک زانو از دلایل شایع اختلالات و آسیب‌های مرتبط با زانو است. هر زانو دارای دو عدد مینیسک است که یکی فضای داخلی مفصل و دیگری فضای خارجی آن را احاطه کرده است. مینیسک‌ها ساختاری هلالی‌شکل هستند که نقشی مهمی در تثبیت زانو و تسهیل حرکات مفصل زانو دارند. از علائم مینیسک زانو درد و تورم است که در نتیجه عوامل مختلف ظاهر میشود. عدم توجه به نشانه‌ها و علائم مینیسک زانو، میتواند منجر به بروز اختلالاتی در عملکرد طبیعی افراد شود.
آناتومی مینیسک زانو
مینیسک‌های زانو ساختاری هلالی‌شکل هستند که در بین دو استخوان اصلی زانو یعنی استخوان ران (فمور) و استخوان ساق پا (تیبیا) جا خوش کرده‌اند. منیسک‌ها بافتی شبیه به غضروف دارند؛ اما در مقایسه با آن از استحکام و خاصیت ارتجاعی بیشتری برخوردارند.
مینیسک‌ها شامل دو ساختار داخلی و خارجی با عملکرد متفاوت هستند:
ساختار داخلی مینیسک، فضای داخلی مفصل زانو، جایی بین سطح مفصلی استخوان ران و سطح مفصلی تیبیا را احاطه کرده است. مینیسک داخلی ساختاری شبیه به C انگلیسی دارد. اتصالات محکم این ساختار به مفاصل زانو مانع تحرک زیاد آن میشود. همین امر آسیب‌پذیری مینیسک داخلی زانو را تشدید می‌کند.
مینیسک خارجی با حالتی شبیه به O انگلیسی درست برخلاف ساختار داخلی‌اش، در فضای خارجی مفصل زانو قرار گرفته است. محل قرارگیری این ساختار نظیر مینیسک داخلی جایی میان سطح مفصلی استخوان ران و سطح مفصلی تیبیاست. بااین‌تفاوت که اتصالات کم مینیسک خارجی به مفاصل زانو، اسباب تحرک بیشتر آن را فراهم کرده است. بنابراین در مقایسه با مینیسک داخلی آسیب کمتری می‌بیند.
عملکرد مینیسک زانو
مهمترین نقش مینیسک زانو جذب شوک ناشی از راهرفتن و دویدن است. در هنگام راهرفتن و دویدن، هر بار که کف پای ما با زمین تماس پیدا می‌کند، استخوان ران و تیبیا به هم کوبیده میشود. مینیسک زانو به مثابه بالشتکی میان استخوان ران و استخوان تیبیا عمل می‌کند که مانع ضربه شدید این دو استخوان به هم میشود. از دیگر کارکردهای ویژه این ساختار هلالی‌شکل، توزیع وزن استخوان ران روی تمام سطوح استخوان تیبیا، تثبیت زانو و تسهیل حرکات مفصل زانو است.
پارگی و آسیب دیدگی مینیسک زانو چگونه است؟
آسیبدیدگی و پارگی مینیسک زانو از دلایل شایع زانودرد است. در مواردی که فرد مجبور باشد، زانوی خود را با سرعت یا شدت بیشتری بچرخاند، مینیسک زانو ممکن است دچار پارگی یا آسیب شود. احتمال بروز این عارضه در میان ورزشکارانی با تحرک زیاد بیشتر است؛ اما هر فردی در هر سنی میتواند دچار پارگی یا آسیبدیدگی مینیسک زانو شود.
دلایل پارگی مینسیک زانو چیست؟
اصلی‌ترین عامل در بروز آسیبدیدگی و پارگی مینیسک زانو، حرکات نامناسب و ناگهانی زانو و فشار مستقیم ناشی از چرخش آن است. از دیگر عوامل موثر در بروز این عارضه فرسودگی و سایش مینیسک زانو در اثر افزایش سن است. بنابراین احتمال بروز پارگی مینیسک زانو در گروه‌های زیر بیشتر است:
- ورزشکاران (به‌ویژه در ورزش‌هایی با تحرک بیشتر نظیر فوتبال، بسکتبال، اسکی یا تنیس)
- افراد مبتلا به آرتروز
- افراد مسن (افزایش سن موجب شکنندگی و ضعف بیشتر مینیسک زانو میشود).
راه های پیشگیری از پارگی و آسیب دیدگی مینیسک زانو
پیشگیری از پارگی مینیسک زانو در شرایطی که حادثه‌ای غیرقابل پیش‌بینی موجب بروز آن میشود، امری محال و دشوار است. بااین‌حال با تکیه بر دو راهکار سالم و کاربردی میتوان از بروز این عارضه پیشگیری به‌عمل آورد.
+ اجتناب از بیتحرکی
اگر بیتحرکی را مادر تمام بیماری‌ها و امراض جسمانی بدانیم، اغراق نکرده‌ایم. نداشتن تحرک در زندگی عاملی کلیدی در ضعیف‌شدن عضلات و آسیب‌پذیری بیشتر مفاصل است.
+ داشتن برنامه روتین منظم جهت انجام ورزش و فعالیت‌های بدنی
انجام منظم ورزش مینیسک و فعالیت‌های بدنی ضمن افزایش انعطاف‌پذیری عضلات، آنها را در برابر فشارها و حرکات ناگهانی بدن مقاوم می‌کند. شایان ذکر است که اثربخشی ورزش در تقویت عضلات به استمرار و انجام صحیح آن بستگی دارد.
علائم پارگی مینیسک زانو
شدت و نوع آسیبدیدگی مهمترین فاکتور در تعیین نشانه‌ها و علائم مینیسک زانو است. عموما دردهای زانو مهمترین هشدار برای پارگی مینیسک زانو است. از دیگر نشانه‌ها و علائم مینیسک زانو باید به فهرستی از موارد زیر اشاره کرد:
- درد، التهاب و تورم در ناحیه مفصل زانو
- کاهش دامنه حرکتی زانو
- سفتی و خشکی زانو
- ناتوانی در خم‌شدن یا کشش کامل زانو
- شنیدن صداهای غیر طبیعی در زانو
- بروز اختلال در راهرفتن یا تحرک زانو
- قفل‌شدن زانو
در مواردی که افراد به نشانه و علائم مینیسک زانو توجه کافی نداشته باشند، بعد از گذشت چندین هفته با علائم شدیدتر این عارضه مواجه خواهند شد. آب آوردن زانو و احساس بی‌ثباتی و دردرفتگی در آن از جمله نشانه‌های شدید پارگی مینیسک زانو هستند.
انواع پارگی مینیسک زانو
پزشکان پارگی مینیسک زانو را بر اساس شکل و محل درگیری آن به اشکال متعددی طبقه‌بندی می‌کنند.
1.پارگی افقی مینیسک زانو
از میان اشکال متعدد پارگی مینیسک زانو، پارگی افقی بهترین نوع آن است. درمان این نوع پارگی با دوختن الیاف آسیب‌دیده مینیسک امکان‌پذیر خواهد بود.
2.پارگی عمودی مینیسک زانو
این نوع پارگی که عمود بر بالای صاف استخوان ساق پا و موازی با محور بلند مینیسک است، با روش ام‌آر‌آی کاملا قابل تشخیص است.
3.پارگی شعاعی مینیسک زانو
این نوع پارگی در محلی از زانو اتفاق می‌افتد که کمترین مسیر خون‌رسانی در آن وجود دارد. به‌این ترتیب درمان این نوع پارگی تنها از طریق جراحی ترمیمی امکان‌پذیر خواهد بود.
4.پارگی فلپ
زانو درد ناشی از ایجاد الگویی غیرمعمول در مینیسک زانو، توصیف کوتاهی از این نوع پارگی است. عموما برداشتن بافت آسیب‌دیده روش متداول در درمان پارگی فلپ است.
5.پارگی پیچیده
پارگی پیچیده، ترکیبی از مدل‌های پارگی ذکرشده در بالاست که عموما با ترمیم بافت‌های سالم و برداشتن بافت‌های آسیب‌دیده درمان میشود.
6.پارگی دسته سطلی مینیسک
پارگی دسته سطلی شایع‌ترین مدل در میان انواع پارگی مینیسک زانو است. این نوع پارگی اشاره به حالتی دارد که مینیسک به شکل طولی پاره شده است و از قسمت خلفی تا قسمت قدامی آن گسترش پیدا می‌کند. نتیجه این نوع پارگی تقسیم‌شدن مینیسک به دو قسمت داخلی و خارجی و باز‌شدن این دو قسمت از هم است.
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
زمانی که علائم و نشانههایی از درد و تورم را در زانوی خود مشاهده می‌کنید، یا توانایی حرکت‌دادن زانو به شیوه معمول را از دست داده باشید و یا در هنگام ورزش صداهایی را در زانوی خود احساس می‌کنید، مراجعه به پزشک متخصص ضرورت پیدا می‌کند. دکتر براتی با تجربه بالا در انجام عمل مینیسک زانو و داشتن سابقه پزشکی درخشان بهترین راهنمای شما در این حوزه خواهند بود. تجربیات بیماران مختلف و دستاوردهای موفقیت‌آمیز دکتر براتی در عمل مینیسک زانو هم گواه دانش و تخصص بالای ایشان است.
روش‌های تشخیص پارگی مینیسک زانو
تشخیص آسیبدیدگی یا پارگی مینیسک زانو طبق مراحل زیر انجام میشود:
+ معاینه جسمی
معیانه شما توسط پزشک، اولین قدم در تشخیص آسیبدیدگی مینیسک زانو است. در این مرحله پزشک معالج با حرکت‌دادن زانو و بررسی علائم مینیسک زانو سعی در تشخیص پارگی مینیسک زانو دارد. همراهی و پاسخ‌گویی دقیق شما به سوالات پزشک در ارزیابی دقیق این عارضه تاثیر به‌مراتب چشمگیری دارد.
+ تست‌های تصویربرداری
انجام آزمایشات و تست‌های متعدد تصویربرداری گام دیگری از تشخیص علائم مینیسک زانو است. از جمله تست‌های معتبری که در این مرحله میتواند به ارزیابی دقیق‌تر پزشک کمک کند، باید موارد زیر را نام برد:
-
MRI
ام‌آر‌آی اشاره به میدانی مغناطیسی دارد که با کمک آن میتوان عکس‌های مختلفی از زانو را جهت تشخیص بهتر علائم مینیسک زانو گردآوری کرد. طبق مطالعات و پژوهش‌های انجام‌شده، دقت تست ام‌آر‌آی در تشخیص آسیبدیدگی مینیسک زانو چیزی حدود 77 درصد است. بنابراین از این روش میتوان بهعنوان دقیق‌ترین و حرفه‌ای‌ترین روش یاد کرد.
-
اشعه ایکس
رادیوگرافی با اشعه ایکس قدرت چندانی در تشخیص پارگی مینیسک زانو ندارد. بااین‌حال روشی کارآمد در تشخیص مشکلات و اختلالات دیگر زانو است. بنابراین با حذف دلایل دیگر زانو درد، ما را یک گام به تشخیص پارگی مینیسک زانو نزدیک می‌کند.
-
سونوگرافی
در مواردی سونوگرافی با تشخیص غضروف‌های سست‌شده در زانو میتواند اسباب تشخیص پارگی مینیسک زانو را فراهم کند. در این روش از امواج صوتی جهت گرفتن تصاویری از بخش‌های مختلف بدن بهره گرفته میشود.
-
آرتروسکوپی
در مواردی که هیچ‌کدام از روش‌های بالا، پاسخی رضایت‌بخش برای زانودرد به همراه نداشته باشند، آرتروسکوپی میتواند گزینه‌ای مناسب جهت بررسی و ارزیابی دقیق‌تر زانو باشد. در این روش جراح متخصص با ایجاد شکاف‌هایی کوچک روی پوست، ابزاری به باریکی مداد که انتهای آن را دوربینی کوچک احاطه کرده است، به فضای داخلی زانو هدایت می‌کند. ثبت تصاویر دقیق از فضای داخلی زانو و انعکاس آن روی مانیتور از نتایج انجام این روش نوین است که موجب ارزیابی دقیق و همه‌جانبه مشکلات زانو میشود.
روش‌های درمان پارگی مینیسک زانو
اگر نشانه‌ها و علائم مینیسک زانو داشته باشید، باید بدانید که در بهبود این عارضه زمان هیچ دخالتی ندارد. بنابراین بهبود خودبه‌خودی مینیسک زانو امری محال و نشدنی است؛ اما اینکه چه روش درمانی از سوی پزشک به شما پیشنهاد شود به عوامل و فاکتورهای زیر بستگی دارد:
- سن ابتلا به پارگی مینیسک زانو
- سابقه و تاریخچه پزشکی بیمار
- محل پارگی و آسیبدیدگی مینیسک زانو و شدت آن
- توان و تاب‌آوری بدن در استفاده از دارو یا جراحی
+ پروتکل RICE
پروتکل RICE خلاصه‌ای از مجموعه اقدامات درمانی اولیه و فوری بعد از مواجهه با پارگی یا آسیبدیدگی مینیسک زانو است. این اقدامات کاربردی به ترتیب عبارتند از:
- استراحت: استراحت‌دادن به زانو، استفاده از وسیله‌ای کمکی نظیر عصا جهت تحمل وزن و اجتناب از هرگونه حرکتی که منجر به فشار یا درد بیشتر زانو شود، از جمله راهکارهای بنیادین در درمان آسیبدیدگی مینیسک زانو است.
- استفاده از یخ: استفاده از کیسه یخ از دیگر راهکارهای درمانی اولیه در رفع درد و تورم ناشی از مینیسک زانو است. توصیه میشود روزی چهار نوبت و هر دفعه به میزان 15 تا 30 دقیقه کیسه یخ را روی ناحیه آسیب‌دیده قرار دهید تا درد و تورم موجود در آن التیام پیدا کند.
- بانداژفشاری: پیچیدن زانو به کمک باند منعطف طبی سومین گام از پروتکل RICE است. این کار تاثیری شگرف در کاهش التهاب زانو دارد.
- بالا نگاه‌داشتن عضو آسیب‌دیده: در نهایت برای کنترل و تسکین علائم ناشی از مینیسک زانو می‌توانید پا را بلند کنید و بالاتر از سطح قلب خود قرار دهید.
+ دارودرمانی
از دیگر اقدامات مفید درمانی جهت تسکین علائم مینیسک زانو مصرف دارو است. در این میان داروهای ضدالتهاب نظیر نوروفن، ناپروکسن یا آسپرین با اثربخشی بیشتری همراه هستند.
+ ورزش درمانی
در صورت تداوم درد زانو، فیزیوتراپی گزینه‌ای کارآمد جهت کاهش درد و تثبیت زانو خواهد بود. از آنجایی که حرکت و فشار واردشده بر زانو میتواند موجب تشدید علائم مینیسک زانو شود، فیزیوتراپی امن‌ترین راهکار، جهت یادگیری اصولی و صحیح حرکات کششی بدن خواهد بود. ترکیب فیزیوتراپی به همراه سایر روش‌های دیگر نظیر ماساژدرمانی و محرک‌های الکتریکی بهترین نتیجه را در درمان مینیسک زانو به ارمغان می‌آورد. از جمله تمرین‌های موثر در فیزیوتراپی که میتواند زمینه را بهبودی و افزایش پایداری زانو فراهم کند، باید به فهرستی از موارد زیر اشاره کرد:
- بالاآوردن پا در حالت ایستاده یا حالت خوابیده
- انقباض عضلات باسن
- انقباض عضلات چهار سر ران
- کشش عضلات همسترینگ
+ جراحی
در شرایطی که درمان پارگی یا آسیبدیدگی مینیسک زانو با کمک روش‌های غیر جراحی صورت نگیرد، احتمالا عمل مینیسک زانو تنها روش درمانی مطلوب برای درمان این عارضه خواهد بود. روش‌های رایج در عمل مینیسک زانو عبارتند از:
- آرتروسکوپی
- بازسازی و ترمیم مینیسک زانو
- مینیسکتومی جزئی یا پیوند مینیسک
توانبخشی و مراقبت‌های بعد از عمل
بعد از انجام عمل مینیسک زانو، گام آخر در تکمیل فرآیند درمان، رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی از سوی بیمار است. از هر نوع روش جراحی که در درمان پارگی مینیسک زانو استفاده کرده باشید، لازم است تا سه ماه از زانوی آسیب‌دیده خود به‌خوبی محافظت کنید. در این فاصله استفاده از عصای کمکی جهت حرکت و قرارگرفتن زانو در یک زانوبند مخصوص میتواند روند درمان و بهبودی را سرعت ببخشد. بعد از گذشت یک ماه، حرکت‌دادن زانو به شکل محدود امکان‌پذیر خواهد بود. در نهایت بعد از اتمام ۳ ماه توانبخشی و رعایت کامل دستورالعمل‌ها فرد قادر است به زندگی نرمال و طبیعی خود بازگردد. همچنین خدمات پرستاری ارتوپدی بعد از عمل جراحی مینیسک زانو که توسط دکتر براتی و تیم مجرب ایشان ارائه میشود، مسیری مطمئن برای بهبودی قطعی شما خواهد بود.
کلام اخر
آسیبدیدگی یا پارگی مینیسک زانو از اختلالات شایع مرتبط با زانو است که عموما در اثر تحرک و چرخش نامناسب زانو بروز پیدا می‌کند. درمان این عارضه بسته به سن بیمار، شدت پارگی و محل آسیب‌دیده میتواند اشکال متعددی داشته باشد. به‌طور کلی در آسیب‌دیدگی‌های جزئی تکنیک‌های غیرجراحی نظیر استراحت، کمپرس یخ، دارودرمانی یا ورزش مینیسک بهترین گزینه درمانی به‌حساب می‌آیند. در مواردی که پارگی و آسیبدیدگی مینیسک زانو با شدت بیشتری اتفاق می‌افتد، جراحی بافت آسیب‌دیده امن‌ترین گزینه روی میز خواهد بود.
سوالات متداول شما
مینیسک زانو چیست و چه عواملی موجب بروز آن میشود؟
مینیسک زانو بافتی هلالی شکل در میان دو استخوان اصلی تشکیلدهنده زانو است که با جذب شوک ناشی از راهرفتن یا دویدن مایع آسیب و شکنندگی استخوان زانو میشود. این ساختار غضروف مانند در اثر حرکت ناگهانی یا نامناسب زانو میتواند دپار پارگی یا آسیبدیدگی شود. از دیگر عوامل موثر در بروز این عارضه، ضعف و سستی مینیسک در اثر افزایش سن است.
چه زمانی برای درمان مینیسک زانو باید به پزشک مراجعه کرد؟
با دیدن نشانههایی از تورم و درد در پشت زانو یا عدم توانایی در تجرک زانو مراجعه به پزشک متخصص الزامی خواهد بود.
چگونه میتوان از بروز مینیسک زانو پیشگیری کرد؟
اجتناب از کمتحرکی یا بیتحرکی و داشتن برنامه منظم ورزشی میتواند از جمله عوامل موثر در پیشگیری از بروز مینیسک زانو باشد.
انواع مینیسک زانو کدامند؟
پارگی مینیسک زانو بر اساس شکل و ناحیه درگیری به اشکال مختلفی تقسیم‌بندی میشود که عبارتند از: پارگی طولی، پارگی افقی، پارگی شعاعی، پارگی پیچیده، پارگی دسته سطلی و پارگی فلپ.