پارگی مینیسک زانو آسیبی شایع است و نیاز به کمک‌گرفتن از پزشک متخصص دارد. مینیسک بخشی از زانو شامل دو غضروف هلالی‌شکل ضخیم و انعطافپذیر است؛ که بین استخوان ران و ساق پا قرار دارد. این بخش ضمن تثبیت مفصل شما ضربه‌های وارد بر زانویتان را جذب و از آن محافظت می‌کند. اگر پزشک شما درباره پارهشدن مینیسک صحبت کرده یا جز افراد در معرض خطر این آسیبدیدگی هستید ضروی است روش‌های درمان پارگی مینیسک زانو را بشناسید.
دلایل رایج پارگی مینیسک زانو
پارهشدن مینیسک یکی از دلایل اصلی زانودرد است. زیرا غضروف آسیب‌دیده نمی‌تواند مثل قبل از استخوانهای مفصل حفاظت کند. بنابراین گاهی سبب ساییدگی استخوان‌ها روی هم و در نهایت ایجاد التهاب، سفتی و از دست‌رفتن عملکرد طبیعی مفصل میشود.
دلیل بیشتر پارگی‌های مینیسک در افراد جوان صدمات ورزشی، هنگام بازی‌هایی مانند فوتبال و بسکتبال، است. بااینحال احتمال ساییدگی و پارگی با افزایش سن و فرسودگی مفصل هم بیشتر میشود.
پارهشدن منیسک می‌تواند ناشی از فعالیت‌های ساده‌ای مانند زانوزدن ناشیانه، بلندکردن جسم سنگین یا انجام نادرست تمرینات اسکات هم باشد. همچنین آسیب‌های جزئی مثل پیچخوردن ناخوشایند زانو هنگام ایستادن احتمال آن را بالا می‌برد.
انواع پارگی مینیسک زانو
پس از آشنایی با علل پارگی مینیسک لازم است انواع آن را هم بشناسید. در این بخش 6 نوع پارهشدن مینیسک زانو به همراه روش ترمیم و درمان را می‌خوانید.
1- پارگی شعاعی (RADIAL TEAR)
می‌توان گفت شایع‌ترین نوع آسیب منیسک زانو پارگی شعاعی است. هنگام ایجاد این مشکل ناحیه‌ای از زانو که در آن خونی جریان ندارد پاره میشود؛ بنابراین بهطور طبیعی بهبود نمییابد. در صورتی که شدت پارگی زیاد باشد ممکن است کار به جراحی بکشد. برای درمان جراح قسمت آسیب‌دیده منیسک را برش می‌دهد و جدا می‌کند.
2- پارگی افقی منیسک (HORIZONTAL TEAR)
این نوع پارهشدن یکی از ساده‌ترین انواع پارگی‌های زانو برای ترمیم است. به جای برداشتن قسمتی از منیسک آسیب‌دیده، جراح تلاش می‌کند الیاف از هم گسیخته مینیسک را دوباره به‌هم پیوند بزند. در این روش بخش‌های عروقی‌تر منیسک، نزدیک به لبه بیرونی، نسبت به مناطق مرکزی زانو پتانسیل بیشتری برای بهبودی دارند.
3- پارگی ناقص یا درون مینیسکی (INCOMPLETE TEAR)
پارگی ناقص یا درون مینیسکی هنگام آغاز جراحی ممکن است طبیعی جلوه کند. اما این نوع پارگی نشان می‌دهد بافت مینیسک در مراحل اولیه تغییرات دژنراتیو یا فرسایشی قرار دارد. بااینحال معمولا این نوع آسیب مشکلی برای فرد ایجاد نمی‌کند و جز آسیب‌های پایدار در نظر گرفته میشود. پس نیازی به عمل جراحی ندارد.
4- پارگی پیچیده (COMPLEX TEAR)
در پارگی پیچیده منیسک زانو چندین الگوی پارگی، شامل پارگی‌های شعاعی و افقی، ایجاد میشود. معمولا این مشکل با جراحی ترمیم مینیسک درمان نمی‌شود و ممکن است نیاز به برداشتن مینیسک باشد.
5- پارگی فلاپ (FLAP TEAR)
پارگی فلپ مینیسک نوعی الگوی پارگی غیرمعمول ایجاد می‌کند. بیمار درگیر این آسیب ممکن است گرفتگی در زانو احساس کند. برای درمان جراح ارتوپد می‌تواند بخش بسیار کوچکی از بافت که مشکل‌ساز شده را بردارد.
6- پارگی دسته سطلی (BUCKET HANDLE TEAR)
این نوع پارهشدن شبیه به پارگی افقی مینیسک است؛ با این تفاوت که بخش وسیع‌تری را درگیر می‌کند. در پارهشدن مینیسک از نوع دسته سطلی زانو گیر می‌کند و قسمت پاره‌شده مانع حرکت طبیعی زانو میشود. این نوع پارگی اغلب برای بازیابی توانایی خم‌کردن زانو نیاز به جراحی فوری دارد.
روش های درمان مینیسک زانو
هنگامی که علائم پارگی منیسک ظاهر میشود بهطور طبیعی بهبود نمییابد و نیاز به درمان‌های تخصصی دارد. بنابراین پزشک متخصص مفاصل و استخوان‌ها برای درمان پارگی مینیسک زانو باید شما را معاینه کند. در بیشتر موارد تشخیص دقیق نیاز به انجام تصویربرداری اشعه ایکس و MRI دارد.
اینکه پزشک چه درمانی را مناسب بداند بستگی به سن شما، محل دقیق پارگی، میزان گسترش و شدت آسیب دارد. برخی پارگی‌های جزئی مرتبط با آرتریت زانو به‌مرور زمان و با درمان بیماری اصلی بهبود می‌یابند. درد بسیاری از پارگی‌هایی که منجر به توقف حرکتی نمی‌شوند هم بدون نیاز به جراحی کمتر میشود.
روش‌های بدون جراحی
درمان‌های اولیه که به عنوان روش بدون جراحی شناخته میشود شامل اقداماتی برای کنترل درد، التهاب و تورم خواهد بود. چند نمونه از رایج‌ترین روش‌های درمانی را در ادامه می‌خوانید.
- استراحت: در قدم اول ممکن است پزشک از شما بخواهد فعالیت‌هایی که باعث تشدید درد زانو میشود را متوقف کنید. بنابراین باید از هر حرکتی که نیاز به چرخش زانوی آسیب‌دیده دارد بپرهیزید. استفاده از تجهیزاتی مانند عصا هم در بهبودی موثر است. زیرا فشار روی زانو را کاهش می‌دهد.
- دارودرمانی: قرص‌های مسکن برای تسکین درد و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن جز رایج‌ترین داروهای پارگی مینیسک هستند که پزشکان تجویز می‌کنند.
- کمپرس یخ: سرمادرمانی می‌تواند بخشی از درد و تورم زانو را کاهش دهد. کیسه منجمد یا تکه یخی که بین حوله پیچیده شده است را برای مدت 15 دقیقه روی محل آسیب بگذارید. در مدت یک یا دو روز اول پس از آسیب این کار را هر 4 تا 6 ساعت یک‌بار تکرار کنید.
- فیزیوتراپی: انجام تمرین‌ها و فیزیوتراپی برای پارگی منیسک زیر نظر فیزیوتراپیست صورت می‌گیرد. ایشان با ارزیابی دقیق زانو برنامه انفرادی توانبخشی برای شما طراحی و تنظیم می‌کند. نتیجه آن کمک به تقویت تدریجی عضلات زانو و ساق پا است. هدف ورزش پارگی مینیسک زانو بازیابی دامنه حرکتی کامل و بازگشت قدرت و ثبات به زانوی آسیب‌دیده است.
عمل حراجی پارگی مینیسک
اگر وسعت پارگی منیسک زیاد باشد، یا دست کم سه ماه فیزیوتراپی نتیجه رضایتبخشی نداشته باشد، ممکن است پزشکتان به سراغ روش جراحی ترمیمی برود. این نوع عمل جراحی زانو شامل ترمیم مینیسک پاره‌شده یا برداشتن قسمت‌های آسیب‌دیده آن میشود.
معمولا جراح ارتوپد این عمل را با روش جراحی آرتروسکوپی زانو انجام می‌دهد. برای این منظور شکاف کوچکی به اندازه سوراخ کلید در زانوی صدمه‌دیده ایجاد میشود و جراحی با ابزارهای تخصصی مینیاتوری صورت می‌گیرد.
پزشک و تیم ارتوپدی ایشان با شما درباره اقدامات احتیاطی آن با شما صحبت می‌کنند.
درمان با روش تزریق به زانو
یکی از انواع روش‌های درمان پارگی مینیسک زانو تزریق دارو یا سایر مواد با خاصیت درمانی یا ترمیم‌کنندگی است. تزریق سلول بنیادی به زانوی آسیب‌دیده و پی‌آرپی دو روش نوین هستند؛ که توسط پزشکان مجهز به دانش روز و تجربه درمان‌های موفق انجام می‌شوند. البته تحقیقات روی آنها همچنان ادامه دارد.
در درمان مینیسک پاره‌شده با سلول بنیادی مقداری سلول بنیادی مزانشیمی جوان بهطور متمرکز به زانوی آسیب‌دیده تزریق میشود. اما چگونه این سلول‌ها به ترمیم پارگی کمک می‌کنند؟!
در حالت طبیعی بدن انسان‌ها از میلیاردها سلول تخصصی تشکیل شده است؛ که بهطور مرتب فرسوده و دوباره بازسازی می‌شوند. سلول‌های بنیادی بدن شما توانایی تبدیل‌شدن به انواع سلول، از جمله سلول‌های بافت غضروفی، را دارند.
البته با افزایش سن تولید این سلول‌ها در بدن کاهش می‌یابد و توان بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده کمتر میشود. با گسترش دانش علمی موجود درباره کاربردهای سلول بنیادی، امروز از تزریق سلول بنیادی در درمان آرتروز و بازسازی مفاصل هم استفاده میشود به این صورت که تزریق سلول بنیادی فرایند ترمیم غضروف را تحریک کرده و روند بهبودی را سرعت می‌دهد.
راه های پیشگیری از پارگی مینیسک زانو
پزشک ورزشی توصیه‌هایی برای پیشگیری از آسیب مینیسک دارد. همان‌طور که اشاره شد متأسفانه به دلیل خون‌رسانی ضعیف، بافت منیسک به‌خوبی بهبود نمییابد. از سوی دیگر جلوگیری از بروز این آسیب‌ها تا اندازه‌ای اجتناب‌ناپذیر است.
با این‌حال پیشگیری از آسیب‌های این ناحیه از زانو اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد و می‌تواند خطر پارگی مینیسک، رباط و تاندون‌ها را کاهش دهد. فهرست زیر به چند راه حل برای پیشگیری از پارگی مینیسک زانو اشاره دارد.
- تقویت ماهیچه‌های پاها و عضلات مرکزی بدن؛ با هدف کاهش فشار منتقل‌شده از طریق منیسک
- انجام حرکات کششی دینامیک قبل از انجام فعالیت‌های ورزشی و شرکت در مسابقات؛ این کار از طریق فعال‌کردن گروه عضلات و مفاصل خطر آسیبدیدگی هنگام ورزش را کاهش می‌دهد
- توجه به درد مداوم و متمرکز زانو یا علائم پارگی مینیسک؛ در صورت نیاز ناحیه دردناک به پزشک متخصص ارتوپد نشان داده شود
- رسیدگی به آسیب‌های مفصلی مانند آسیب رباط صلیبی قدامی که می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی مانند پارگی منیسک شود
روند بهبود بعد از درمان پارگی مینسیک زانو
انجام برخی فعالیت‌ها و پرهیز از عواملی که باعث تشدید درد میشود به گذراندن موفقیت‌آمیز روند بهبودی کمک می‌کند. مثلا:
- هنگام صدمه زانو باید کارهایی برای مدیریت آسیب بافت نرم زانوی خود انجام دهید؛ مانند فشرده نگه‌داشتن با باند، کمپرس یخ و ثابت نگه‌داشتن زانو. علاوه‌براین در سه روز اول پس از آسیب باید از دویدن، ماساژ، گرمادادن و مصرف الکل بپرهیزید.
- اگر زانوی شما تحمل وزن بدنتان را ندارد از عصا یا بریس استفاده کنید. پزشک، فیزیوتراپیست و پرستار ارتوپدی در این رابطه شما را راهنمایی می‌کند.
- پس از عمل جراحی برای تکمیل روند درمان پارگی مینیسک زانو باید جلسات فیزیوتراپی را پیگیری کنید. این کار کمک می‌کند زانوی آسیب‌دیده به حالت عادی بازگردد تا بتوانید مانند قبل از آن استفاده کنید.
برخی از افراد ممکن است در دوران درمان نیاز به مراقبت‌های بیشتری داشته باشند. برای رفع این نیاز تیم دکتر حسن براتی از چندین پرستار ارتوپدی باتجربه و آشنا با مشکلات سیستم اسکلتی- عضلانی بدن تشکیل شده است. آنها با دانش و تجربیات خود به شما کمک می‌کنند تا سریع‌تر به زندگی عادی خود بازگردید.
درمان پارگی مینیسک زانو و سایر مشکلات مفصلی با کمک دکتر براتی
برای ورزشکاران شنیدن خبرهایی درباره پارهشدن مینیسک تازگی ندارد. این بخش از زانو به دلیل ماهیت ساختاری خاصش همیشه در معرض آسیب است. حتی غیر ورزشکاران هم، به‌ویژه در دوران کهنسالی، ممکن است به این مشکل دچار شوند.
در این پست وب‌سایت دکتر حسن براتی، متخصص استخوان و مفاصل، درباره انواع پارگی و روش‌های درمان پارگی مینیسک توضیح دادیم. آموختید که ترمیم خودبه‌خودی مینیسک معمولا قابل انتظار نیست و باید از پزشک کمک بخواهید. دکتر براتی، متخصص ارتوپد و آسیب‌های ورزشی، با همکاری تیم باتجربه و ماهر خود آمادگی کمک به شما هموطنان عزیز را دارند.
سوالات متداول شما
دلیل اصلی پارگی مینیسک زانو چیست؟
مینیسک زانو از دو غضروف انعطافپذیر تشکیل شده که وظیفه آنها محافظت از استخوانهای ران و ساق پا، در محل مفصل است. گاهی در اثر صدمات ورزشی، پیچخوردن ناگهانی زانو یا انجام نادرست حرکتهای ورزشی این بخش از مفصل دچار آسیب میشود.
رایج‌ترین درمان پارگی مینیسک زانو چیست؟
در صورتی که روش‌های بدون نیاز به جراحی مانند استراحت، کمپرس یخ، مصرف دارو و فیزیوتراپی مشکل را برطرف نکند ممکن است جراح ارتوپد انجام عمل جراحی را توصیه کند. این عمل معمولا به‌صورت بسته و با روش جراحی آرتروسکوپی انجام میشود.
آیا پارگی مینیسک بهطور طبیعی و بدون مراجعه به پزشک درمان میشود؟
از آنجا که در مینیسک خونی جریان ندارد هنگام پارهشدن اغلب بهطور طبیعی بهبود نمییابد. بااینحال متناسب با سن و شرایط بیمار، همچنین شدت و نوع آسیبدیدگی ممکن است پزشک ابتدا ضرورت عمل جراحی را تشخیص دهد یا درمان را با روشهایی مانند فیزیوتراپی آغاز کند.