یکی از بیماری‌های مفصلی که افراد می‌توانند به آن مبتلا شوند، بورسیت یا التهاب مفصلی است. این بیماری که عموما در میانسالی ظاهر می‌شود با نشانه تورم و التهاب همراه است. اگر صاحب مشاغلی با فعالیت‌های سنیگن باشید، احتمال اینکه علائم این بیماری در شما ظاهر شود، بسیار زیاد است. خوشبختانه بورسیت را میتوان یک وضعیت موقت در افراد دانست که با شناخت تکنیک‌های لازم و آگاهی از عوامل تحریک‌کننده این بیماری به‌خوبی قابل کنترل است. پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با ماهیت این بیماری و راه‌های درمان آن تا پایان این نوشتار همراه ما باشید.
بورسیت چیست؟
قبل از اینکه به بررسی ماهیت بیماری بورسیت یا التهاب مفصلی بپردازیم، لازم است بدانیم اصلا بورس چیست و چه نقشی در ساختار بدن برعهده دارد؟
بورس‌ها کیسه‌های حاوی مایعی هستند که با هدف تسهیل حرکت مفاصل درست بین تاندون‌ها، ماهیچه‌ها و استخوان‌های مجاور مفاصل قرار گرفته‌اند. بنابراین بورس‌ها را رد بدن میتوان همان بالشتک‌هایی داسنت که همچون یک ضربه‌گیر عمل می‌کنند تا اصطکاک بین مفاصل به پایین‌ترین حد خودش برسد. بورس‌ها این رسالت را در بدن از طریق ترشح مایع غنی از پروتئین و کلاژن تحت عنوان مایع سینویال انجام می‌دهند. بورس‌ها که تعدادشان به 160 تا هم می‌رسد در تمام ساختار بدن وجود دارند.
اما بورسیت چیست؟ بورسیت اشاره به درد، تورم و التهابی دارد که در کیسه‌های بورس اتفاق می‌افتد. بورسیت یا التهاب مفصلی تقریبا در هر ساختاری از بدن میتواند ظاهر شود؛ بااین‌حال این عارضه اغلب در مجاورت با مفاصلی رخ می‌دهد که به طور مرتب یک حرکت تکراری را انجام می‌دهند. از آنجایی که بورسیت میتواند هر مفصلی را در بدن درگیر کند، ما انواع مختلفی از این عارضه را خواهیم داشت:
- بورسیت تروکانتریک (التهاب مفصلی لگن)
- بورسیت پیشک کشکک (التهاب مفصلی زانو)
- بورسیت Olecranon (التهاب مفصلی آرنج)
- بورسیت رتروکلکانئال (التهاب مفصلی پاشنه پا)
- بورسیت شانه
- بورسیت ران
در کنار این تقسیم‌بندی نوع دیگری از گروه‌بندی بورسیت را هم میتوان ارائه کرد که در آن تمامی بورسیت‌ها بر اساس فاکتور عفونت به دو گروه تقسیم می‌شوند. این دو گروه عبارتند از:
بورسیت سپتیک
در بورسیت سپیتک یک عفونت عامل ایجاد التهاب مفصلی می‌شود. این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که لایه بیرونی بورس‌ها سوراخ شده باشد و به عفونت‌ها اجازه ورود بدهد. غالبا هم این نوع التهاب مفصلی با تب‌ولرز، قرمزی و تورم همراه است.
بورسیت آسپتیک
آسپیتک نوع دیگری از بورسیت است که در آن عامل ایجاد التهاب مفصلی نه عفونت بلکه یک ضربه یا آسیب جزئی به نواحی مفاصل است.
علت بورسیت چیست؟
بورسیت‌ها غالبا با افزایش سن و استفاده مکرر از مفاصل مختلف در افراد ظاهر می‌شوند. درعین‌حال عوامل متعدد دیگری نیز می‌توانند در بروز این عارضه نقش داشته باشند. ما در ادامه به بررسی این عوامل خواهیم پرداخت.
ایجاد ضربه یا فشار به بورس‌ها
بیشترین عاملی که در ظاهرشدن بورسیت‌ها دخالت دارد، ضربه‌ها یا آسیب‌هایی است که به ناحیه مفصلی وارد می‌شود. این ضربه‌ها می‌توانند کاملا جزئی و غیر مستقیم باشند یا در حالت مستقیم و شدید خودش رخ دهند. در نوع اول که ضربه‌ها جزئی است، ما با بورسیتی مزمن مواجه خواهیم شد. اما در حالت دوم ضربه‌های شدید موجب پدیدآیی بورسیت حاد می‌شوند.
عفونت
اگر دوباره به تقسیم‌بندی بورسیت‌ها نگاهی بیندازید، می‌بینید که یکی از اشکال التهاب مفصلی در اثر عفونت رخ می‌دهد. جالب است بدانید که این نوع بورسیت مردان را بیشتر از زنان درگیر می‌کند.
عفونت بیشتر در بورس‌هایی اتفاق می‌افتد که فاصله بسیار کمی با پوست دارند. در اغلب موارد هم این عفونت باکتریایی باکتری‌های استافیلوکوس آرئوس یا استافیلوکوس اپیدرمیس است که منجر به بورسیت سپتیک می‌شود. عامل عفونت بیشتر در افرادی موثر است که به دلیل ابتلا به بیماری‌های مختلف مانند دیابت یا بیماری‌های کلیوی صاحب سیستم ایمنی ضعیفی هستند.
بیماری روماتیسمی
گاهی از اوقات هم این بیماری‌های روماتیسمی هستند که بستر را برای ابتلا به بورسیت‌ها در افراد فراهم می‌کنند. نقرس یکی از بیماری‌های روماتیسمی است که با ایجاد تجمع کریستال‌ها در بورس‌ها موجب ایجاد التهاب مفصلی می‌شود.
علائم رایج بورسیت
درد، تورم و التهاب سه نشانه مهم در التهاب مفصلی هستند که با اشکال مختلف بورسیت ظاهر می‌شوند. در این بخش به معرفی علائم و نشانه‌های انواع بورسیت خواهیم پرداخت.
نشانه‌های بورسیت شانه
- تشدید درد شانه به‌هنگام شب
- عدم توانایی افراد در بالابردن اجسام به بالای سر
- دامنه حرکتی محدود در ناحیه شانه
- افزایش درد در ناحیه شانه بعد از انجام فعالیت‌های مختلف
- حساسیت بالای ناحیه آسیبدیده نسبت به لمس
- بروز ضعف‌های عضلانی در ناحیه شانه
- وجود کمی التهاب در بورس‌های شانه
نشانه‌های بورسیت لگن
- احساس درد به هنگام راه‌رفتن یا نشستن
- حساسیت استخوان شرمگاهی نسبت به لمس
- درد موجود در قسمت پایین کشاله ران
- احساس درد شدید هنگام ایجاد فشار به ناحیه آسیبدیده
- تشدید درد لگن به هنگام خم‌کردن یا درازکشیدن
- عدم توانایی فرد در ایستادن روی نوک انگشتان پای آسیبدیده
- افزایش درد لگن در هنگام بالارفتن از پله‌ها
نشانه‌های بورسیت زانو
- تشدید درد زانو هنگام خواب یا خمیده‌کردن آن
- افزایش درد هنگام بالارفتن از پله‌ها
- انتقال درد زانو به ناحیه کشاله ران
نشانه‌های بورسیت پاشنه پا
- وجود التهاب، تورم و قرمزی در ناحیه آسیبدیده
- سفتی موجود در مفاصل دردناک و آسیبدیده
- احساس درد هنگام انجام فعالیت
نشانه‌های بورسیت ران
- دردهای عمیق در یک طرف ران پا
- انتقال درد ران به به زانو و باسن
- عدم توانایی افراد در خوابیدن روی ناحیه آسیبدیده
- تشدید درد به هنگام انجام فعالیت
نشانه‌های بورسیت آرنج
- افزایش درد به هنگام خم‌کردن آرنج
- افزایش حساسیت آرنج نسبت به لمس
- قرمزی و التهاب موجود در ناحیه آرنج
راه‌های تشخیص بورسیت
در اغلب موارد پزشکان با انجام معاینه فیزیکی می‌توانند بورسیت را رد افراد تشخیص دهند. بااین‌حال در کنار انجام معاینات فیزیکی و بررسی پرونده پزشکی بیمار روش‌های زیر نیز میتواند به تشخیص دقیق‌تر بورسیت کمک کند.
‣پرتونگاری با اشعه ایکس
پرتونگاری با اشعه ایکس کمک چندانی به تشخیص بورسیت نمی‌کند. درعین‌حال میتوان راهکاری مفید برای تشخیص سایر مشکلات دیگر نظیر شکستگی‌ها یا درفتگی‌ها باشد. ضمن اینکه از این روش میتوان برای رد سایر بیماری‌های احتمالی نیز بهره برد.
‣آزمایش خون
اگر در ابتلا به بورسیت پای عفونت یا بیماری‌های دیگر نظیر روماتیسم درمیان باشد، آزمایش خون میتواند بهترین روش برای تشخیص التهاب مفصلی باشد.
‣آسپیراسیون با سوزن
نمونه‌برداری از مایع بورس‌ها و تحلیل و آژمایش آن نیز میتواند از دیگر روش‌های مفید در تشخیص بورسیت باشد. ضمن اینکه این روش تا حد زیادی درد را هم کاهش می‌دهد. البته این را هم باید درنظر داشت که این روش گاهی منجر به انتقال عفونت ثانویه از پوست به بورس می‌شود.
روش های درمان بورسیت
علائم و نشانه‌های بورسیت اگر از سوی افراد مورد توجه و پیگیری قرار نگیرد، میتواند منجر به پدیدآیی مشکلات متعددی برای آنها شود. یکی از بزرگ‌ترین این پیامدها و مشکلات مختلشدن عملکرد روزانه افراد است. در ادامه همراه ما باشید تا راهکارهای درمانی التهاب مفصلی را با هم مرور کنیم.
‣درمان‌های اولیه و ابتدایی
درمان‌های اولیه بورسیت محدود به انجام راهکارهایی می‌شود که تنها اسباب کاهش درد و تورم را در افراد فراهم می‌کند. توجه داشته باشید که اگر بعد از گذشت هفت روز از انجام این اقدامات همچنان علائم بورسیت را در نواحی آسیبدیده بدن تجربه می‌کنید بهتر است سریعا به متخصص ارتوپد مراجعه کنید. بهترین درمان‌های اولیه در درمان التهاب مفصلی عبارتند از:
استراحتکردن
اگر بورسیت در مراحل آغازین خود به‌سر می‌برد، بهترین روشی که با کمک آن می‌توانید از علائم آزاردهنده این بیماری نجات پیدا کنید، استراحتکردن است. توجه داشته باشید که در طول دوره استراحت لازم است از انجام هر نوع فعالیت سنیگنی که موجب تشدید درد می‌شود، اجتناب کنید.
استفاده از کمپرس سرد
در مراحل ابتدایی بیماری بورسیت کمپرس سرد تاثیر شگفت‌انگیزی در کاهش درد و التهاب ناشی از التهاب مفصلی خوادهد دشات. برای رسیدن به نتیجه مطلوب در این روش بایستی هر روز به مدت 20 دقیقه کمپرس یخ را روی ناحیه آسیبدیده قرار دهید. یادتان باشد از تماس مستقیم کمپرس یخ روی سطح پوست خودداری کنید.
دارودرمانی
درمان‌های اولیه بورسیت با دارودرمانی به‌پایان می‌رسد. در این روش پزشکان به‌منظور کاهش درد و تورم داروهای غیراستروئیدی ضدالتهابی را برای افراد تجویز می‌کنند. مصرف خودسرانه این داروها میتواند موجب بروز مشکلات بیشتر شود.
‣تزریق‌درمانی
درصورتی که اقدامات درمانی اولیه و ابتدایی منجر به بهودی علائم بورسیت در افراد نشود، پزشکان سراغ روش‌های پزشکی خواهند رفت. اولین روش پزشکی مورد استفاده هم تزریق‌درمانی است. اوزون‌تراپی، PRP، کورتیکوستروئید و تزریق سلول بنیادی از جمله تزریقات رایج در درمان بورسیت است که میتواند درد و تورم را تا چند ماه مهار کند.
‣فیزیوتراپی
از دیگر روش‌های پزشکی در درمان بورسیت فیزیوتراپی است که با درگیرکردن عضلات و بافت‌های آسیبدیده اسباب بهبودی را برای افراد فراهم می‌کند. این روش ضمن جلوگیری از پیشرفت بیماری، منجر به کاهش تورم و درد هم می‌شود.
‣آسیپراسیون یا تخلیه مایع از بورس
همان‌طور که اشاره کردیم آسیپراسیون یک روش رایج در تشخیص بورسیت است که به درمان و بهبودی علائم و نشانه‌های این بیماری نیز کمک می‌کند. در این روش پزشکان تلاش می‌کنند تا با کمک یک سوزن مقداری از مایع بورس را تخلیه کنند. این روش تنها در مواردی که عفونت عامل بورسیت باشد، قابل کاربرد است.
‣جراحی
زمانی که بورسیت از نوع مزمن یا حاد آن باشد و سایر روش‌های درمانی ذکرشده در بالا ما را در درمان این بیماری به نتیجه مطلوب نرساند، جراحی بهترین گزینه خواهد بود. عمل بورسیت که با نام جراحی بورسکتومی هم شناخته می‌شود، عملی کاملا ساده است که تنها حدود 30 دقیقه به‌طول می‌انجامد. در این روش جراحان تلاش می‌کنند با برداشتن بورس ملتهب اسباب بهودی و درمان کامل را برای افراد فراهم کنند.
عوامل تاثیر گذار بر بورسیت چیست؟
همان‌طور که گفته شد اصلی‌ترین عامل در ابتلای افراد به بیماری التهاب مفصلی افزایش سن یا ایجاد ضربه و فشار به نواحی مفصل است. ضمن اینکه وجود مجموعه‌ای از فاکتورها میتواند ریسک ابتلا به بورسیت را در افراد افزایش دهد. این فاکتورها عبارتند از:
+ سن و جنسیت
با افزایش سن و فرسودگی بافت‌ها و مفاصل خطر التهاب مفصل و بروز علائم بورسیت بیشتر می‌شود. مردان در مقایسه با زنان سهم بیشتری از جامعه مبتلایان به بورسیت را تشکیل می‌دهند.
+ ژنتیک
افرادی که به دلیل نقص‌های ژنتیکی یا مشکلات وراثتی دارای سیستم ایمنی ضعیف‌تری هستند، احتمال اینکه به بورسیت سپتیک مبتلا شوند، بیشتر است. ضمن اینکه وجود بیماری‌های مختلف دیگر مانند دیابت، روماتیسم یا نقرس میتواند زمینه‌ساز ابتلای افراد به این بیماری باشد.
+ ورزش
ضربه‌های ناگهانی یا شدیدی که افراد در ورزش‌های مختلف نظیر فوتبال، والیبال یا کشتی تجربه می‌کنند، میتواند دلیلی موثر در ابتلای افراد به بورسیت باشد. بورسیت زانو و بورسیت تاندون آشیل از دسته التهاب مفصلی هستند که غالبا در نتیجه ضربه‌های ورزشی رخ می‌دهند.
+ فشار کارهای روزانه
مشاغلی همچون نجاری، باغبانی، نوازندگی یا نقاشی که با انجام تکراری حرکات یا فشار زیاد بر نواحی مختلف بدن همراه است، ریسک ابتلا به بورسیت را در افراد افزایش می‌دهد. بورسیت شانه یکی از اشکال رایج بورسیت است که عموما در نتیجه مشاغل اینچنینی در افراد ظاهر می‌شود. شایان ذکر است که الگوهای حرکتی نامناسب یا عدم رعایت نکات ایمنی مانند نپوشیدن کفش مناسب میتواند اوضاع را وخیم‌تر کند.
+ شرایط محیطی
سانحه تصادف یا سقوط از ارتفاع را هم میتوان در زمره عوامل محیطی غیر قابل کنترل دانست که موجب می‌شود افراد بیشتر در معرض ابتلا به بیماری التهاب مفصلی باشند.
پیشگیری و کاهش خطر ابتلا به بورسیت
خوشبختانه بورسیت وضعیتی موقت و قابل کنترل است. کافی است دانش خود را در رابطه با عوامل تحریک‌کننده این بیماری ارتقا دهید تا به‌خوبی بتوانید از بروز آن جلوگیری کنید. مهم‌ترین کاری هم که می‌توانید برای پیشگیری از علائم و نشانه‌های التهاب مفصلی انجام دهید، اصلاح الگوهای حرکتی است. در ادامه نیز نکاتی را در اختیار شما قرار می‌دهیم که رعایت آنها از سوی شما میتواند تا حد زیادی خطر ابتلا به بورسیت را از شما دور کند.
استراحتکردن
اگر ناگزیر به انجام کارهای تکرارشونده هستید، با ایجاد وقفه‌های زمانی و استراحتکردن میان انجام کارها از خطر التهاب مفصلی پیشگیری کنید.
ورزشکردن
هیچ‌چیز به اندازه داشتن برنامه روتین ورزشی نمی‌تواند ضامن سلامت جسم و روح شما باشد. با ورزشکردن ضمن تقویت عضلات و انعطاف‌پذیری بالا از ابتلا به طیف وسیعی از بیماری‌های جسمانی به ویژه بورسیت جلوگیری می‌کنید.
استفاده از پدهای مخصوص
زانوزدن یکی از عوامل موثر در ایجاد التهاب مفصلی است. اگر در طول روز زیاد زانو می‌زنید یا به واسطه داشتن شغلی خاص مجبور به نشستن روی زانوها هستید، بهتر است با استفاده از پدهای مخصوص از آسیب‌دیدگی این ناحیه جلوگیری کنید.
استفاده از وسایلی کمکی جهت حمل بار
حمل‌کردن وسایل و اجسام سنگین میتواند با ایجاد فشار بیشتر سبب التهاب و تورم مفاصل شود. بنابراین بهتر این است که با بهره‌گیری زا وسایل کمکی مانند سبد چرخ‌دار فشار را از روی ساختارهای مختلف بدن برداریم.
استفاده از کوسن یا بالشتک
برای افرادی که مجبور هستند برای مدت زمان طولانی در یک وضعیت ثابت و یکنواخت قرار بگیرند، استفاده از کوسن و بالشتک میتواند راهکاری مفید برای پیشگیری از بروز آسیب باشد.
بورسیت؛ آژیر هشداردهنده مفاصل
بدن ما از ساختاری کاملا پیچیده برخوردار است. این سختار پیچیده مجموعه‌ای کامل از استخوان‌ها، عضلات، بافت‌ها، ماهیچه‌ها، رباط‌ها، تاندون‌ها، مفاصل و غضروف‌ها هستند که هر یک تکلیفی مهم برعهده دارند. عوامل متعددی میتواند عملکرد صحیح این مجموعه را تحت تاثیر قرار دهد که بورسیت یکی از آن‌هاست. این عارضه با ایجاد التهاب و تورم در بورس‌ها موجب ساییدگی مفاصل و بروز نقص‌های حرکتی مختلف در افراد می‌شود. خوشبختانه راهکارهای درمانی مختلفی برای درمان این عارضه وجود دارد که افراد می‌توانند با مراجعه زودهنگام به متخصص ارتوپد از پیشرفت بیشتر این بیماری جلوگیری کنند.
سوالات متداول شما
آیا ورزشکردن میتواند روشی موثر در درمان بورسیت باشد؟
بله انجام حرکات ورزشی تحت نظر فیزیوتراپیست میتواند موجب کاهش التهاب و درد ناحیه آسیبدیده شود.
عوارض ابتلا به بورسیت کدامند؟
از عوارض بورسیت میتوان به ایجاد محدودیت در دامنه حرکتی و مختلشدن عملکرد روزانه افراد اشاره کرد.
آیا بیماری التهاب مفصلی درمان قطعی دارد؟
با استراحتکردن، مراقبت از مفاصل آسیبدیده و اصلاح سبک زندگی میتوان تا حد زیادی بورسیت را درمان کرد.
در ابتلا به بورسیت بایستی چه زمانی و به کدام پزشک مراجعه کرد؟
اگر درد موجود در مفاصل آنقدر شدید باشد که قادر به حرکتدادن آن نباشید، لازم است سریعا به پزشک مراجعه کنید. تورم، التهاب و قرمزی نیز از دیگر نشانههایی هستند که در صورت مشاهده آنها بهتر است با پزشک مشورت کنید. برای تشخیص و درمان این بیماری لازم است از یک متخصص ارتوپد کمک بگیرید.