روش و راهکارهای کنترل و درمان قطعی آرتروز زانو

از شایع‌ترین علل درد زانو در میانسالی و حتی در سنین جوانی آرتروز زانو است. این عارضه که با عنوان استئوآرتریت هم شناخته می‌شود، عملکرد طبیعی و روزانه افراد را مختل می‌کند. اگرچه کهولت سن می‌تواند یکی از دلایل اصلی ابتلا به این بیماری باشد؛ بااین‌حال قشر جوان نیز می‌توانند یکی از قربانیان همین عارضه باشند. بسیاری از افراد گمان می‌کنند آرتروز زانو از آن دسته بیماری‌های بدون درمان است که راهی جز پذیرش و کنار آمدن با آن وجود ندارد. برخلاف این تصور عمومی باید بگوییم در دنیای امروز ما روش‌های متعددی جهت درمان آرتروز زانو تعریف شده است که هر یک در کنترل و مدیریت بهتر علائم این عارضه تاثیرگذار هستند.

اگر این روزها علائمی شبیه به درد، تورم و سفتی را در زانوی خود احساس می‌کنید، مطالعه این مطلب را جدی بگیرید. ما رد این مقاله ضمن پرداختن به ماهیت و چیستی آرتروز زانو اشاره‌ای کوتاه به راهکارهای درمانی آن خواهیم داشت. فراموش نکنید در دنیای ماشینی و کم‌تحرک این روزها خطر ابتلا به آرتروز در کمین همه ماست.

آرتروز زانو چیست؟

مفصل زانو که آن را باید مهم‌ترین و پرکاربردترین مفصل در بدن بدانیم، دارای سه استخوان با نام‌های استخوان ران، استخوان درشت‌نی و استخوان کشکک است. انتهای هر سه استخوان توسط لایه محافظی تحت عنوان غضروف پوشانده می‌شود. زمانی سروکله بیماری آرتروز زانو پیدا می‌شود که این غضروف‌ها در نتیجه افزایش سن، اضافه وزن یا ضربه و آسیب فرسوده و تخریب شوند. باسایش و تخریب غضروف‌ها، استخوان‌ها با یکدیگر تماس و اصطکاک پیدا می‌کنند و علائمی همچون درد، تورم و التهاب در مفاصل ظاهر می‌شود.

علائم و نشانه‌های ابتلا به آرتروز زانو

بیش از 100 نوع آرتروز وجود دارد که سه نوع آن بیش از سایر موارد زانوها را درگیر خود می‌کند. استئوآرتریت، آرتریت بعد از سانحه و آرتریت روماتوئید از اشکال شایع آرتروز زانو هستند که هر سه یک علامت مشترک دارند و آن تخریب غضروف و التهاب مفصل است. تفاوت اساسی این سه مورد در چگونگی پیدایش آن‌هاست که در اولی، افزایش سن، در دومی تصادف یا یک سانحه و در سومی بیماری خودایمنی منجر به بروز این عارضه می‌شود. خیلی تفاوتی ندارد به کدام نوع آرتروز مبتلا شده باشید؛ چراکه نشانه‌ها و علائم آرتروز زانو در اشکال مختلفش یکسان است. این علائم عبارتند از:

• دردهای شدید به هنگام انجام فعالیت
• ایجاد تورم و التهاب در مفصل
• احساس گرمی در مفصل زانو
• خشکی زانو به ویژه بعد از استراحت، نشستن طولانی مدت یا هنگام صبح
• کاهش توانایی افراد در حرکت دادن زانو نظیر بالا رفتن از پله
• شنیدن صداهایی مانند خرد شدن یا گیر کردن مفصل هنگام حرکت دادن زانو(صدا دادن یا تق تق زانو)
• کاهش انعطاف‌پذیری مفصل
• بزرگ شدن مفصل زانو بر اثر زائده‌های استخوانی
• تغییر شکل و اندازه مفصل
• ضعف و تحلیل عضلات اطراف زانو
• تغییر حالت پاها مانند پرانتزی شدن یا داشتن زانوهای کج
• احساس ضعف یا بی‌ثباتی در زانو

دلایل ابتلا به آرتروز زانو چیست؟

آرتروز زانو که با عنوان استئوآرتریت هم شناخته می‌شود، شیوع بسیار فراوانی در میان افراد مسن دارد. در این میان زنان در مقایسه با مردان بیشتر درگیر این عارضه می‌شوند. ذکر دوباره این نکته حائز اهمیت است که آرتروز اگرچه شیوع نسبتا بالایی در سنین بالا دارد؛ بااین‌حال احتمال بروز آن در گروه‌های سنی پایین‌تر نیز وجود دارد. از جمله دلایل مهم ابتلا به آرتروز زانو عبارتند از:

• عوامل ژنتیکی و وراثت
• افزایش سن
• اضافه وزن و چاقی
• آسیب یا ضربه وارد‌شده به مفصل زانو
• داشتن اختلالات مادرزادی نظیر زانوی پرانتزی یا ضربدری
• ابتلا به سایر بیماری‌های دیگر نظیر روماتیسم مفصلی، التهاب مفصلی یا اختلالات متابولیکی
• استفاده بیش از اندازه یا غیراصولی از مفاصل زانو در ورزش یا مشاغل خاص

روش های تشخیص آرتروز زانو

از کجا بفهیمم به آرتروز زانو مبتلا هستیم؟ این یکی از پرتکرارترین سوالات افراد در کلینیک‌های پزشکی و بیمارستان‌هاست. آرتروز زانو از جمله بیماری‌های پرسروصدایی است که به محض پیدا شدن سروکله آن علائمی همچون درد، تورم و التهاب در زانو احساس می‌شود. بنابراین بهترین راه تشخیص و درمان این بیماری داشتن توجه و حساسیت کافی به این علائم و مراجعه به‌موقع به پزشک است. پزشک معالج نیز برای تشخیص بهتر و دقیق‌تر این بیماری پروسه‌ای چند مرحله‌ای را طی می‌کند که عبارتند از:

• گرفتن شرح حال از بیمار و بررسی سابقه پزشکی وی
• انجام معاینات بالینی و فیزیکی و چک کردن تمام علائم این بیماری در فرد
• انجام آزمایشات بالینی متعدد نظیر رادیولوژی، ام‌آر‌آی، آزمایش خون و سی‌تی اسکن

راه های درمان آرتروز زانو

خوشبختانه در دنیای امروز ما که علم با سرعتی باورنکردنی در حال پیشرفت است، راهکارهای درمانی متعددی برای درمان آرتروز زانو وجود دارد. این راهکارها از درمان‌های خانگی و ابتدایی آغاز می‌شود و تا مصرف دارو و جراحی نیز می‌تواند متغیر باشد. حالا اینکه کدام روش درمانی می‌تواند بهترین گزینه برای کاهش علائم و بازیابی توان حرکتی بیمار باشد، به فاکتورهای متعددی بستگی دارد. مهم‌ترین این پارامترها وضعیت بدنی و سلامت بیمار، سن بیمار، نوع و شدت بیماری در افراد است. در ادامه این نوشتار همراه ما باشید تا با انواع روش‌های درمان آرتروز زانو آشنا شوید.

‣تغییر سبک زندگی

ابتدایی‌ترین و مهم‌ترین روش درمان آرتروز که به نوعی آن را می‌توان مادر تمام راهکارهای درمانی دانست، اصلاح سبک زندگی است. بسیاری از عوارض و بیماری‌های جسمانی که در افراد مشاهده می‌شود، نتیجه عدم داشتن سبک زندگی درست است.

اگر نگاهی دوباره به ماهیت آرتروز زانو داشته باشید می‌بینید که این عارضه در نتیجه الگوی حرکتی نامناسب، اضافه وزن، ضعف و سستی عضلات و استخوان‌ها و استفاده بیش‌از اندازه از زانو رخ می‌دهد. بنابراین می‌توان با اصلاح الگوی حرکتی، داشتن رژیم غذایی مناسب (مصرف خوراکی‌های حاوی کلسیم و ویتامین)، متعادل نگاه دشاتن وزن بدن و گنجاندن ورزش در برنامه زندگی از بروز این عارضه پیشگیری کرد.

‣دارو درمانی

زمانی که آرتروز زانو در مراحل اولیه خود به سر می‌برد و هنوز علائم و نشانه‌های این بیماری شدید نشده است، دارودرمانی می‌تواند بهترین گزینه باشد. عموما داروهای تجویزشده در این مرحله به کاهش و حذف علائمی همچون درد، التهاب و تورم کمک می‌کند.

داروهای زیادی برای درمان آرتروز وجود دارد؛ اما از آنجایی که واکنش‌های فیزیکی افراد به داروها با یکدیگر متفاوت است، پزشک معالج برای درمان هر فرد بیمار از داروی مناسب خودش استفاده می‌کند. بنابراین مصرف خودسرانه داروها بدون نظارت و مشورت پزشک می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری به‌دنبال داشته باشد. از مهم‌ترین داروهای موثر در درمان آرتروز زانو می‌تان به موارد زیر اشاره کرد:

• داروهای مسکن که ساده‌ترین نوع آن‌ها استامینوفن‌ها هستند.
• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی که به تسکین درد کمک می‌کنند و رایج‌ترین آن‌ها ناپروکسن و ایبوبروفن هستند.
• کورتیکواستروئید ها که در دسته داروهای ضد التهابی بسیار قوی قرار می‌گیرند و تاثیری به‌مراتب چشمگیر در کاهش التهاب مفصل دارند. این داروها قابلیت مصرف به دو شیوه خوراکی و تزریق مستقیم به مفصل را دارند.
• داروهای تقویت مفصل که در تامین مواد حیاتی غضروف‌ها نقش دارند.

‣تزریق ژل

یکی دیگر از روش‌های درمان آرتروز زانو، تزریق ژل داخل مفصل زانو است. در این روش، ژلی غلیظ حاوی ماده اسیدهیالورونیک اسید به داخل مفصل زانو تزریق می‌شود. در تشریح تاثیرگذاری یان روش در درمان آرتروز لازم است ابتدا نگاهی به ماهیت ماده اسیدهیالورونیک داشته باشیم.

در حالت طبیعی این ماده اسیدی در مایع مفصلی وجود دارد. مایع مفصلی نیز وظیفه لغزندگی سطوح مفصل روی یکدیگر و در نتیجه، کاهش فشار روی غضروف مفصل را به‌عهده دارد. طبق این توصیف می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که افرادی که مبتلا به آرتروز زانو هستند، غلظتی کمتری از ماده اسیدهیالورونیک رد مفصل زانوی خود دارند. بنابراین می‌توان با تزریق این ماده به داخل مفاصل تا حد زیادی علائم و نشانه‌های این بیماری به‌ویژه درد و التهاب را در افراد کاهش داد. شایان ذکر است که این روش تنها  به عنوان راهکاری مکمل برای درمان آرتروز زانو تعریف شده است و در کنار آن بایستی از سایر روش‌های دگر درمان نیز استفاده کرد.

‣تزریق PRP

یکی دیگر از روش‌های درمان آرتروز زانو که به‌عنوان روشی اصلی و موثر در درمان شناخته می‌شود، تزریق پی‌آر‌پی است. پی‌آر‌پی مخفف‌شده عبارت سرم غنی‌شده از پلاکت است. پلاکت‌ها حاوی مواد رشدی و ترمیم‌کننده زیادی هستند که تزریق مقدار کمی از آن‌ها به داخل مفصل می‌تواند منجر به ترمیم بافت آسیب‌دیده و افزایش تعداد سلول‌ها در آن شود.

برای انجام این روش ابتدا بایستی نمونه‌ای خون بیمار گرفته شود. سپس نمونه خون حهت تفکیک پلاکت‌ها، گلبول‌های سفید، سلول‌های قرمز و پلاسما در دستگاهی تحت عنوان  سانتریفیوژ قرار داده شود. در نهایت نمونه خون تفکیک‌شده بعد از بی‌حسی، به زانو تزریق می‌شود. همان‌طور که متوجه شدید پایه و اساس این راهکار درمانی استفاده از توان بیولوژیکی خود بیمار جهت درمان آرتروز زانو است. به‌عبارتی در این روش سلول‌های موثر در روند ترمیم از خون جدا شده و با غلظت بسیار بالا دوباره به داخل مفصل زانو تزریق می‌شوند.

‣تزریق سلول بنیادی

تزریق سلول‌های بنیادی برای درمان آرتروز زانو می‌تواند جاعیگزینی برای جراحی‌ها باشد؛ که در آن از مکانیسم‌های بدن برای کمک به ترمیم و کاهش زوال بافت‌هایی، مانند غضروف، استفاده می‌شود. گاهی آن‌ها از بدن بیمار گرفته می‌شود؛ تا ریسک هرگونه عوارض جانبی جدی کاهش یابد. استفاده از سلول بنیادی در درمان آرتروز از دو روش انجام می‌شود.

۱- در روش‌های جراحی، مانند ترمیم جراحی منیسک پارگی زانو، مقداری از سلول‌ها پس از استخراج از بدن بیمار به‌طور مستقیم در مفصل قرار می‌گیرد.

۲- در این روشپزشک متخصص سلول‌های بنیادی جداسازی‌شده از بافت چربی یا مغز استخوان را به مفصل تزریق می‌کند. پزشکان هنگام تزریق سلول‌های بنیادی برای بالابردن دقت کار اغلب از روش‌های تصویربرداری پزشکی، مانند سونوگرافی استفاده می‌کنند.

‣طب سنتی و گیاهی

اگر آرتروز زانو شدید نباشد، می‌توان برای درمان آن روی یافته‌های طب سنتی نیز حساب باز کرد. در این روش تلاش می‌شود تا با تجویز داروهای گیاهی متعدد از شدت علائم و نشانه‌های این بیماری جلوگیری کرد. سنجد و روغن زیتون نیز دو مصداق محبوب در درمان گیاهی هستند که منجر به تقویت مفاصل و رفع درد و ناراحتی از زانو می‌شوند.

‣فیزیوتراپی

یکی از بهترین روش‌های غیرتهاجمی در درمان آرتروز زانو فیزیوتراپی است. این روش که با هدف کمک به بیمار در کنترل درد و التهاب و وسعت دامنه حرکتی زانو انجام می‌پذیرد، دارای تکنیک‌های مختلفی است.

برخی از تکنیک‌های فیزیوتراپی قابلیت کاربرد برای تمام بیماران مبتلا به آرتروز زانو را دارند. در مقابل تعدادی از این تکنیک‌ها تنها مختص گروه خاصی از بیماران هستند که نوع آرتروز و سبک زندگی آنها از پارامترهای مهم در تجویز این روش‌هاست. ورزش، اولتراسوند، تحریک الکتریکی، نوار حرکتی، استفاده از گرما یا یخ و ماساژ درمانی از جمله تکنیک‌های رایج فیزیوتراپی هستند. بهترین نوع این تکنیک‌ها ورزش است که در ادامه به توضیح مفصل‌تر آن می‌پردازیم.

‣ورزش

همان‌طور که ذکر شد یکی از بهترین تکنیک‌های فیزیوتراپی انجام تمرینات بدنی و ورزش درمانی آرتروز است. هدف از تجویز این حرکات کاهش درد و افزایش توان حرکتی افراد برای بازشگت به زندگی عادی است. از بهترین تمرینات بدنی که ضمن کاهش درد موجب وسعت دامنه حرکتی زانو می‌شود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

+ بلند کردن مستقیم پا

روی یک سطح صاف به پشت دراز بکشید. حالا یک زانو را خم کنید و پای دیگرتان را صاف روی زمین بگذارید. زانوی پای صاف را در حالی که منقبض کرده‌اید به سمت بالا حرکت دهید و تا ارتفاع زانوی خم‌شده بالا ببرید. توصیه این است که این حرکت را در 2 ست 10تایی تکرار کنید.

+ حرکت پل

روی سطحی صاف دراز بکشید و هر دو زانو را خم کنید. حالا رد حالی که تمام وزن خودتان را روی پاشنه‌های پا قرار داده‌اید، باسن را منقبض کرده و آن را تا جایی که می‌توانید از زمین جدا کنید. این حرکت را که موجب تقویت عضلات همسترینگ می‌شود در دو ست 10تایی تکرار کنید.

+ حرکت استپ آپ

استپ آپ، یک تمرین بسیار ساده برای زانو است که با بالا رفتن روی یک سطح مرتفع مانند پله یا جعبه انجام می‌شود. برای انجام این حرکت، مقابل یک پله بایستید و یک پا را روی پله قرار دهید و پای دیگر را روی زمین بگذارید. سپس پا را تعویض کنید. بریا سخت‌تر کردن این حرکت می‌توانید به مرور زمان به ارتفاع پله بیفزایید. این حرکت را به تعداد 15 تا 20 مرتبه برای هر پا تکرار کنید.

‣جراحی

در اکثر موارد درمان‌های ابتدایی و غیر تهاجمی می‌تواند منجر به بهبودی و درمان آرتروز زانو شوند. در موارد بسیار نادر که علائم آرتروز شدت بیشتری پیدا می‌کند و درمان‌های غیرجراحی موثر واقع نمی‌شوند، لازم است سراغ جراحی برویم. سه روش غالب در جراحی آرتروز زانو وجود دارد که عبارتند از:

+ جراحی آرتروسکوپی

از روش‌های آسان جراحی که به‌نوعی می‌توان آن را درمان سرپایی دانست، جراحی آرتروسکوپی است. در این روش جراح ارتوپد شکافی کوچک روی زانو ایجاد کرده و لوله آرتروسکوپ را به دورن ناحیه آسیب‌دیده وارد می‌کند. این کار با هدف تشخیص محل دقیق جراحی صورت می‌پذیرد. در نهایت بعد از تشخیص دقیق بافت آسیب‌دیده اقدام به جراحی زانو می‌کند. آرتروسکوپی در مواردی کاربرد دارد که بیمار از علائم شدید آرتروز رنج می‌برد یا به دلیل آسیب شدید دچار خارهای استخوانی شده است.

+ جراحی استئوتومی

روش دیگر جراحی در درمان آرتروز زانو جراحی استئوتومی یا جراحی پای پرانتزی، است. از یان روش زمانی استفاده می‌شود که وزن بدن به صورتی کاملا نامتعادل روی مفصل آسیب‌دیده توزیع می‌شود. جراح ارتوپد برای رفع این مشکل قسمتی از استخوان زانو را برش می‌دهد. سپس با ایجاد تغییراتی در استخوان درشت‌نی و جابه‌جا کردن مفصل سنگینی وزن را از روی مفصل آسیب‌دیده برمی‌دارد و تعادل را در کل سطوح مفصل برقرار می‌کند.

+ جراحی تعویض مفصل زانو

از پیچیده‌ترین و پرریسک‌ترین نوع جراحی‌ها در درمان آرتروز زانو جراحی تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی است. عموما زمانی که شدت درد و التهاب در مفصل زانو زیاد باشد و فرد قادر به انجام ساده‌ترین کارهای روزانه خودش نباشد، جراحی تعویض مفصل زانو تنها راه درمان خواهد بود.

در این روش بافت آسیب‌دیده از مفصل زانو خارج می‌شود و جای خالی آن با پروتز یا مفصلی مصنوعی پر می‌شود. شایان ذکر است که این روش به دلیل داشتن ریسک بالا بعد از امتحام کردن سایر راهکارهای درمان و نتیجه‌بخش نبودن آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

چطور از بدتر شدن آرتروز زانو جلوگیری کنیم؟

پیشگیری بهتر از درمان است. این توصیه‌ای بهداشتی در زندگی است که بارها به بهانه‌های مختلف در موقعیت‌های متفاوت با آن مواجه شده‌ایم. ما رد بسیاری از موارد می‌توانیم با اتخاذ سبک زندگی سالم و هوشیاری نسبت به دلایل بیماری‌ها حافظ جان و سلامت‌مان در برابر امراض مختلف جسمانی باشیم.

اگرچه کنترل و مدیریت تمام عوامل ایجادکننده آرتروز زانو از اختیار ما خارج است؛ بااین‌حال می‌توانیم با شناخت دلایل موثر این بیماری تا حد زیادی از بروز آن جلوگیری کنیم. از بهترین کارهایی که می‌توان جهت پیشگیری از آرتروز زانو انجام داد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اتخاذ رژیم غذایی سالم و مناسب
• اصلاح دفرمیتی یا اختلالات مادرزادی زانو نظیر زانوی پرانتزی یا ضربدری
• درمان پوکی استخوان
• تامین مواد مغذی و املاح مورد نیاز استخوان‌ها نظیر ویتامین D و کلسیم
• داشتن برنامه منظم چکاپ زانو جهت اطمینان از سلامت مفاصل و غضروف‌ها
• متعادل نگاه داشتن وزن بدن و جلوگیری از اضافه وزن و چاقی
• اصلاح الگوی حرکتی
• گنجاندن ورزش در برنامه روتین زندگی
• انجام درست و اصولی حرکات ورزشی و تمرینات بدنی

آرتروز زانو، عارضه‌ای شایع اما قابل درمان

آرتروز زانو از دسته بیماری‌های شایع جسمانی است که پیر و جوان نمی‌شناسد. عموما سروکله‌ی این بیماری زمانی پیدا می‌شود که غضروف‌ها و مفاصل زانو در اثر کهولت سن دچار فرسودگی و تخریب شده‌اند. ضمن اینکه این عارضه نیز در جوانی هم می‌تواند به دلایل آسیب و فشار زیاد بر زانو یا عدم سبک زندگی سالم ظاهر شود. خوشبختانه راهکارهای درمانی متعددی برای درمان آرتروز زانو وجود دارد که بهره‌مندی از آن‌ها مستلزم مراقبت و رسیدگی فوری افراد است. ما در این مطلب تلاش کردیم هرآنچه درباره آرتروز زانو و راه‌های درمانی آن می‌دانیم بدون هیچ کم‌وکاستی در اختیار شما قرار دهیم.

اگر با مطالعه این مطلب تمام ابهامات ذهنی شما در باب آرتروز زانو پاسخ داده نشده است، می‌توانید جهت کسب اطلاعات و راهنمایی بیشتر از مشاوره‌های دکتر براتی بهره‌مند شوید. دکتر براتی با داشتن رزومه‌ای درخشان در زمینه جراحی ارتوپد می‌توانند بهترین خدمات و راهکارهای درمانی را به شما ارائه دهند.