علت ناپایداری زانو چیست؟

ناپایداری زانو می‌تواند علت اصلی درد و علائم آزاردهندۀ زانوی شما باشد. متخصص ارتوپد حرفه‌ای تلاش می‌کند تا این بیماری را با راهکارهای بدون نیاز به جراحی، مانند فیزیوتراپی و دارودرمانی، درمان کند. در مواردی که جراحی اجتناب‌ناپذیر باشد روش‌های کم‌عارضه‌تری برای درمان به‌کار گرفته می‌شود. در این پست از ‌وب‌سایت دکتر حسن براتی همۀ آن‌چه باید دربارۀ این ناپایداری مفصل زانو بدانید را توضیح می‌دهیم.

منظور از ناپایداری زانو چیست؟

ناپایداری حالتی است که معمولاً با پیچ‌خوردن زانو به طرفین یا خالی‌کردن زانو زیر وزن بدن احساس می‌شود. احساس ضعف عمومی در مفصل زانو، قفل‌شدن و شنیدن صدای تقه هنگام خم‌وراست‌کردن آن هم نشانه‌های دیگری از این مشکل است.

پس اگر زانودرد دارید یا نمی‌توانید به‌آسانی مثل قبل زانوی خود را صاف کنید بهتر است اطلاعات بیشتری دربارۀ این بیماری به دست آورید. شاید نیاز باشد زانویتان را به یک متخصص ارتوپد خوب نشان دهید.

آناتومی و عملکرد زانو

زانو مفصل بزرگ و پیچیده‌ای است و استخوان ران را به ساق پا متصل می‌کند. این عضو با چندین رباط و ماهیچه‌های پوشانندۀ مفصل حمایت می‌شود. تمام مجموعۀ مفصل زانو کپسول بزرگی را تشکیل داده‌اند که عملکردهایی مانند ایستادن، راه‌رفتن، دویدن، پریدن و نشستن را امکان‌پذیر می‌کند.

نتیجۀ هرگونه آسیب به مفصل زانوها ازدست‌رفتن تعادل و کنترل حرکت بدن است. آسیب‌ها گاهی با نشانه‌هایی مانند درد و خالی‌کردن زانو همراه است. عوارضی که آن‌ها را به‌عنوان مهم‌ترین علائم بیماری ناپایداری زانو می‌شناسیم. این بیماری تاثیر گسترده‌ای بر زندگی روزانه و توانایی انجام مستقل کارهای شخصی شما دارد. بنابراین لازم است دربارۀ آن نکاتی را بیاموزید.

انواع ناپایداری زانو

پیش از صحبت دربارۀ روش‌های درمان لازم است علت زانو ناپایدار را بدانید. صدمه‌های فیزیکی و سایر آسیب‌ها می‌تواند مهم‌ترین علل بی‌ثباتی زانو باشد. همچنین برخی از پزشکان معتقد هستند ضعف ماهیچه‌ها و رباط‌ها می‌تواند به‌صورت مادرزادی هم رخ دهد.

1- آسیب به رباط زانوها

آسیب به هریک از چهار رباط تثبیت‌کنندۀ مفصل زانو می‌تواند سبب این مشکل شود. در ادامه به‌طور خلاصه به این موارد اشاره می‌کنیم:

• پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL) اغلب هنگام ورزش و چرخش سریع پا رخ می‌دهد. پارگی‌های خفیف می‌تواند به‌طور طبیعی بهبود یابد؛ اما آسیب‌های جدی نیاز به جراحی دارد.
• آسیب رباط صلیبی خلفی (PCL) که به آن «آسیب داشبورد» هم گفته می‌شود؛ بیشتر در اثر ضربۀ مستقیم به جلوی زانو هنگام تصادف‌های رانندگی اتفاق می‌افتد.
• آسیب رباط جانبی داخلی (MCL) اغلب ناشی از ضربه است و منجر به درد درون زانوها می‌شود. این نوع آسیب‌های رباطی کمتر نیاز به جراحی پیدا می‌کند.
• آسیب رباط جانبی (LCL) مانند آسیب‌های MCL اغلب در اثر ضربه رخ می‌دهد و به‌صورت درد بیرون زانو احساس می‌شود. این مشکل هم کمتر به جراحی نیاز خواهد داشت.

به‌طور کلی ضربه، پیچش، پرش یا توقف ناگهانی می‌تواند به این رباط‌ها آسیب برساند. آسیبی که در نهایت زانو را مجبور می‌کند در موقعیت نامناسبی قرار بگیرد. همین وضعیت منجر به پارگی جزئی یا کامل رباط می‌شود. معمولاً پارگی‌های جزئی رباط بدون جراحی قابل درمان هستند. اما درمان پارگی کامل رباط شاید نیاز به عمل جراحی ناپایداری زانو داشته باشد. بدیهی است تشخیص میزان آسیب با نظر پزشک و پس از تست‌ها و آزمایش‌های متعدد صورت می‌گیرد.

2- آرتروز زانو

غضروف در زانویی که دچار آرتروز شده است به‌مرور تحلیل می‌رود. همین مسئله سبب ایجاد احساس درد، تورم مفصل و کاهش تحرک می‌شود. آرتروز می‌تواند زمینه‌ای برای زانو ناپایدار باشد. این نوع ناپایداری زانو را بیشتر می‌توان در افراد مسن دید و اغلب با روش‌های متداول مدیریت درد قابل درمان است. بااین‌حال گاهی سائیدگی مفصل در بیماران آرتروزی نیاز به عمل جراحی تعویض کامل مفصل زانو دارد.

3- ناپایداری کشکک زانو

بی‌ثباتی کشکک می‌تواند منجر به دررفتگی کاسۀ زانو شود. این مشکل به دو صورت اتفاق می‌افتد. حالت اول زمانی است که کاسۀ زانو تا حدی از محل طبیعی خود جابه‌جا شده باشد. به این وضعیت «سابلوکساسیون» گفته می‌شود. در حالت دوم کشکک به‌طور کامل از شیار خود خارج شده و به «دررفتگی کشکک» معروف است.

علت ناپایداری کشکک زانو، آسیب یا تغییر شکل زانوها است. روش درمان باتوجه به علت آن متفاوت خواهد بود. پزشک متخصص ارتوپدی می‌تواند ناپایداری کشکک را با اعمال فشار برای برگرداندن کشکک زانو به موقعیت طبیعی خود درمان کند.

همچنین توصیه می‌شود از حرکت‌های ورزشی مناسب برای ناپایداری زانو و چندین جلسه فیزیوتراپی تا بازیابی قدرت عضلانی کمک گرفته شود. علاوه‌براین برای حمایت از مجموعۀ مفصل باید زانو را با زانوبند طبی ثابت نگه داشت.

علائم و عوارض ناپایداری زانو

پرسش مهم این است که چه زمانی برای درمان زانو ناپایدار باید به پزشک مراجعه کرد؟ اغلب توصیه می‌شود، پس از دیدن علائم زیر، معاینه و ارزیابی عضو آسیب‌دیده توسط پزشک متخصص استخوان‌ها و مفاصل ضروری است:

• تجربۀ نشانه‌های مکانیکی؛ مانند قفل‌شدن، گرفتگی یا خالی‌کردن زانو هنگام حرکت یا خم‌شدن آن
• حرکات پیچشی با احساس ترکیدن
• احساس درد مکرر و ناتوانی در صاف‌کردن زانو
• ادامه‌داشتن علائم زانو ناپایدار به‌مدت بیش از 72 ساعت

روش‌های تشخیص ناپایداری زانو

• مرحله اول: متخصص ارتوپد معاینه فیزیکی برای ارزیابی حرکت زانو و بررسی علائم دیگر انجام می‌دهد
• مرحله دوم: دربارۀ وضعیت سلامت و سابقۀ آسیب‌های زانو در گذشته سوال‌هایی مطرح می‌کند
• مرحله سوم: اگر مشکوک به ناپایداری زانو باشید از «تست ارزیابی پارگی رباط» یا «تست کشویی» برای تشخیص دقیق‌تر استفاده می‌کند. در این تست پزشک عملکرد رباط صلیبی را می‌سنجد. در طول مدت آزمایش شما رو به پشت دراز می‌کشید و زانو را با زاویۀ 90 درجه خم می‌کنید. پزشک با هر دو دست زانوی خم‌شده را می‌گیرد و ساق پا را به سمت جلو و عقب می‌کشد. اگر ساق پا راحت‌تر از زانوی سالم جابه‌جا شود نتیجۀ تست کشو مثبت بوده است. علاوه‌براین تست‌های دیگر مانند «تست‌های استرس واروس/ والگوس» برای ارزیابی رباط‌های جانبی استفاده می‌شود.
• مرحله چهارم: پزشک موقعیت لگن را هم بررسی می‌کند و در طی معاینه طول پاها با هم مقایسه می‌شود.
• مرحله پنجم: در نهایت به‌عنوان بیمار مشکوک به شکستگی، یا هر نوع آسیب رباط یا غضروف، باید عکسبرداری اشعه ایکس یا تصویربرداری MRI انجام دهید.

عوامل تاثیرگذار بر ناپایداری زانو و خالی‌کردن آن

همان‌طور که اشاره شد زانو ناپایدار ممکن است در اثر آسیب به رباط‌های نگهدارندۀ زانو، آرتروز یا مشکلی مکانیکی ایجاد شده باشد. گاهی حتی پس از آسیب زانو یا بدون دلیل مشخصی اتفاق می‌افتد. بااین‌حال برخی از عوامل می‌توانند احتمال وقوع آن را بیشتر کند.

شواهد نشان می‌دهد زنان بیش از مردان به این مشکل دچار می‌شوند. شاید پهن‌تربودن استخوان لگن در زنان یکی از علت‌های این مسئله باشد. همچنین افرادی که اضافه‌وزن دارند بیشتر در معرض ابتلا به ناپایداری زانو هستند. دلیل آن واردآمدن فشار اضافی روی زانو است. در افراد جوان‌تر و همچنین سنین نوجوانی علت چنین مشکلی اغلب ورزش و فعالیت‌های بدنی شدید است.

راه‌های درمان ناپایداری زانو

متخصص و جراح ارتوپد گزینه‌های درمانی متعددی برای درمان ناپایداری زانو در اختیار دارد. روش درمان باتوجه به نوع و شدت آسیب تعیین می‌شود. در ادامه برخی از موثرترین روش‌های درمانی را بررسی می‌کنیم.

‣ مراقبت از زانو ناپایدار در خانه

تکنیک RICE یکی از روش‌های درمان خانگی دردهای مفصلی است. این اصطلاح انگلیسی مخفف چهار روش استراحت‌کردن، یخ‌درمانی، فشرده‌سازی یا پیچاندن زانوی مصدوم با بانداژ الاستیک برای کاهش ورم مفصل و بالانگه‌داشتن ناحیۀ آسیب‌دیده نسبت به قلب است.

علاوه‌براین در موارد خفیف انواع ورزش ناپایداری زانو با تقویت ماهیچه‌های اطراف مفصل می‌تواند نوعی درمان موثر باشد.

‣ حمایت از مفصل زانو با روش فیزیوتراپی

تیم درمانی شما با حضور فیزیوتراپیست تکمیل می‌شود. هدف از فیزیوتراپی بازگرداندن قدرت و تحرک ماهیچه‌های حمایت‌کنندۀ مفصل زانوها است. علاوه‌براین می‌توانید با مشورت پزشک و کارشناس فیزیوتراپی در دوران بهبودی از زانوبند طبی و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، مانند آسپرین و ایبوپروفن، هم کمک بگیرید.

‣ تعویض مفصل زانو

هنگامی که شدت تخریب و ساییدگی مفصل زانو زیاد باشد ممکن است پزشک عمل جراحی تعویض مفصل را موثرترین راهکار بداند. در این روش جراح ارتوپد از ایمپلنت یا پروتز برای جایگزینی بافت آسیب‌دیده استفاده می‌کند. عمل تعویض مفصل بنابر تشخیص پزشک به‌صورت جزئی یا کامل انجام می‌گیرد.

‣ تزریق سلول بنیادی

درمان به کمک سلول بنیادی یکی از روش‌های نوین در حوزۀ پزشکی است که همچنان مطالعه و توسعه بر روی آن ادامه دارد. سلول‌های بنیادی سلول‌های تمایزنیافته‌ای هستند که توانایی تبدیل‌شدن به انواع سلول‌ها را دارند. پزشکان با استفاده از همین ویژگی آن‌ها را برای درمان بیماری‌هایی به کار می‌گیرند که در اثر تخریب بافت‌هایی از بدن ایجاد شده‌اند.

به‌عنوان مثال تزریق سلول بنیادی به زانوی درگیر آرتروز می‌تواند به روند بهبودی، کاهش درد زانو و بهبود تحرک بدون عمل جراحی کمک کند.

‣ تزریق به مفصل زانو

تزریق کورتیکواستروئیدها هم جز روش‌های درمان زانوی ناپایدار است. این داروها برای کاهش التهاب و روان‌کردن حرکت مفصل موثر هستند.

اگر در گذشته مشکل ناپایداری مفصل زانو را تجربه کرده‌اید بازگشت دوبارۀ این مشکلات بسیار محتمل است. تلاش کنید با حرکت‌های کششی ساده و تمرین‌های منظم زانو مانع از آسیب بیشتر شوید. حرکت‌هایی که ماهیچه‌های چهارسر ران و همسترینگ را هدف قرار می‌دهند به بهبود علائم بسیار کمک می‌کند. توجه داشته باشید استفاده بیش از اندازه یا فشار آوردن به مفصل زانو می‌تواند مشکل شما را تشدید کند.

‣ عمل جراحی زانوی ناپایدار

آسیب رباطی شدید ممکن است نیاز به عمل جراحی ناپایداری زانو داشته باشد. در برخی از موارد عمل جراحی هنگامی توصیه می‌شود که رباط و استخوان هر دو درگیر مشکل شده باشند. مدت زمان بهبودی بین 6 تا 10 هفته طول می‌کشد. بهبودی کامل‌تر شاید نیاز به 3 تا 6 ماه صبوری داشته باشد.

اگر سوالی در رابطه با مشکل زانوی ناپایدار دارید می‌توانید با پزشک متخصص استخوان‌ها و مفاصل مشورت کنید. دکتر حسن براتی علاوه‌بر جلسه‌های حضوری امکان ارتباط غیرحضوری یا آنلاین را هم برای بیماران خود فراهم کرده‌اند.

پیشگیری و مراقبت‌های لازم برای ناپایداری زانو

اگر به‌طور مداوم زانودرد دارید راه‌هایی برای پیشگیری از آسیب هست. می‌توانید با انجام منظم حرکت‌های کششی ساده و ورزش ناپایداری زانو از خطر آن جلوگیری کنید. داشتن سبک زندگی سالم و رعایت رژیم غذایی مناسب هم به داشتن استخوان‌ها، ماهیچه‌ها و مفاصل سالم و قدرتمند کمک می‌کند.

به‌علاوه درصورت احساس درد نیاز به مراقبت‌های پزشکی زیر نظر تیم حرفه‌ای ارتوپدی شامل پزشک متخصص، فیزیوتراپیست و پرستار ارتوپد خواهید داشت.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر ناپایداری زانو هستند؟

زانو ناپایدار اغلب در افرادی ایجاد می‌شود که به‌شدت از زانوهایشان استفاده می‌کنند. ورزشکاران، رقاص‌ها و کارگرانی که فعالیت جسمی سنگین دارند بیش از همه در معرض این نوع آسیب زانو هستند. اگر به‌تازگی احساس زانودرد دارید استراحت و مراقبت در منزل می‌تواند به شما کمک کند. اگر علائم بیش از سه روز ادامه پیدا کرد باید زانوی خود را به متخصص ارتوپدی نشان دهید.

هنگام ابتلا به مشکل ناپایداری مفصل زانو باید چه کارهایی انجام دهیم؟

در این مقاله پیرامون موضوع ناپایداری زانو بحث کردیم. دربارۀ علائم و نشانه‌ها، انواع زانو ناپایدار و روش‌های تشخیص آن توضیح دادیم. آموختید روش درمان بستگی به شدت بیماری دارد. در بیشتر موارد، بی‌ثباتی زانو را می‌توان با رویکردهای محافظه‌کارانه و بدون نیاز به عمل جراحی درمان کرد. اما ممکن است به فیزیوتراپی یا عمل جراحی نیاز داشته باشید.

هنگامی که رباط‌ها آسیب دیده باشند مثل رگ‌به‌رگ‌شدن رباط‌ها، زانوی آسیب‌دیده در درجۀ اول به زمانی برای بهبودی و تسکین درد و التهاب نیاز دارد. در موارد ناپایداری خفیف زانو معمولاً فیزیوتراپی و تقویت ماهیچه‌های احاطه‌کنندۀ مفصل توصیه می‌شود. ثابت و بی‌حرکت نگه‌داشتن زانو هم می‌تواند به روند بهبودی کمک کند.

حفظ وزن سالم و تمرین وضعیت بدنی مناسب راهکارهای موثری برای کاهش فشار روی زانو و پیشگیری از آسیب‌های بعدی است. در صورتی که نیاز به معاینه یا مشاوره داشته باشید می‌توانید با پزشک متخصص مشورت کنید. دکتر حسن براتی، جراحی فوق تخصصی شانه و آسیب‌های ورزشی و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی سابقۀ درخشانی در زمینۀ انواع دردهای مفصلی دارند. برای رزرو نوبت جلسات حضوری یا آنلاین می‌توانید فرم درخواست نوبت را تکمیل و ارسال نمایید.