شکستگی شانه اغلب بر اثر افتادن روی شانه، تصادف با وسیله نقلیه و ورزش‌های تماسی رخ می‌دهد. بخشی از شکستگی‌ها مربوط به استخوان کتف هستند. کتف استخوانی مثلثی‌شکل است که سیستم پیچیده‌ای از ماهیچه‌های اطراف از آن محافظت می‌کنند. شکستگی‌های کتف کمتر از یک درصد کل استخوان‌های شکسته را نشان می‌دهد و خوشبختانه بسیاری از آن‌ها بدون عمل جراحی هم قابل درمان هستند. در این مقاله مهم‌ترین نکات مربوط به جراحی شکستگی شانه و کتف را بررسی خواهیم کرد.
آناتومی شانه و ساختار کتف و ترقوه
آشنایی با آناتومی شانه می‌تواند به درک نکات بعدی کمک کند. شانه مفصلی پیچیده است که بازو را به تنۀ بدن متصل نگه می‌دارد. استخوان‌های شانه از سه جز تشکیل شده‌اند؛ قسمت بالایی استخوان بازو، ترقوه و کتف یا تیغۀ شانه. انتهای استخوان بازو مانند توپی گرد است و به قسمتی از کتف متصل شده که به آن «گلنوئید» می‌گویند.
مجموعۀ ساختار شانه امکان تحرک دست‌ها را فراهم کرده است. اختلال در هر یک از بخش‌ها در نحوۀ عملکرد آن مشکل ایجاد میکند. در این مقاله با نگاهی گذار به انواع شکستگی‌ها در شانه بر شکستگی استخوان کتف تمرکز خواهیم داشت.
انواع آسیب شانه و شکستگی کتف
سن یکی از عوامل تاثیرگذار بر نوع شکستگی شانه است. در کودکان بیشترین شکستگی‌ها به استخوان ترقوه برمی‌گردد. به‌طور کلی انواع شکستگی‌های شانه را می‌توان به چند گروه دسته‌بندی کرد:
- شکستگی ترقوه: ترقوه استخوان نازک و کشیده‌ای پایین‌تر از گردن است. شکستگی ترقوه اغلب بر اثر سقوط یا افتادن روی شانه ایجاد میشود.
- شکستگی قسمت فوقانی استخوان بازو: رایج‌ترین نوع شکستگی شانه در بزرگسالان و افراد بالای 65 سال شکستن قسمت بالایی استخوان بازو است.
- شکستگی استخوان کتف: استخوان مسطح و پهن کتف در قسمت بالایی پشت شانه بخش مهمی به نام گلنوئید یا سوکت مفصل شانه دارد. شکستن کتف ممکن است منجر به آسیب این بخش، جابهجایی شانه یا بیثباتی مفصل شود. این مشکل به ندرت رخ می‌دهد و معمولاً مهم‌ترین علت آن آسیب‌های جدی، مانند تصادف رانندگی یا سقوط از ارتفاع است.
پزشک متخصص استخوان‌ها و مفاصل یا جراح ارتوپد بهترین روش درمانی را با درنظرگرفتن سطح فعالیت بیمار، محل و شدت شکستگی استخوان مشخص میکند. ممکن است نیاز به 3 تا 8 هفته پوشاندن یا آتل‌‌بستن شانه باشد. جراحی و قراردادن صفحه‌های و پیچ‌های فلزی در مفصل هم در آسیب‌دیدگی‌های گلنوئید روشی معمول است. به‌ویژه زمانی که استخوان شکسته از محل طبیعی خارج شده باشد. در ادامه روش‌های درمان را با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم.
علائم و نشانه‌های شکستگی کتف
لازم است رایج‌ترین علائم شکستگی کتف و شانه را بشناسید. اگر هریک از نشانه‌های زیر مشاهده شد سریع شانۀ آسیب‌دیده را به متخصص ارتوپد نشان دهید.
- شانه‌درد و درد شدید هنگام حرکت بازو
- تورم یا کبودی در ناحیۀ پشت شانه
- قرمزی، حساسیت و درد هنگام لمس ناحیۀ آسیب‌دیده
- احساس خارج‌شدن استخوان بازو از کتف
- تغییر حالت ظاهری شانه
- خراش در اطراف منطقه آسیب‌دیده
روش‌های تشخیص شکستگی کتف
متخصص ارتوپدی برای تشخیص دقیق آسیب شانه نیاز به نتیجۀ تست‌های تصویربرداری پیشرفته دارد. این آزمایش‌ها مکان دقیق شکستگی و شدت وضعیت آسیب را تعیین می‌کنند. پزشک باید تشخیص دهد برای بهبودی نیاز به چه نوع درمانی دارید. شاید حتی لازم باشد جراحی شکستگی شانه در برنامۀ درمانی شما قرار بگیرد. معمول‌ترین تست‌ها برای ارزیابی وضعیت شانه شامل موارد زیر است:
- تصویربرداری اشعه ایکس
- سی‌تی‌اسکن
- MRI
- سونوگرافی اسکلتی عضلانی
روش‌های درمان شکستگی شانه
متخصصان ارتوپدی برای درمان شکستگی استخوان اغلب از روش‌های ملایم‌تر استفاده می‌کنند. در موارد شدیدتر شاید جراح تشخیص دهد عمل جراحی تاثیرگذاری بیشتری دارد. علاوه‌براین گاهی برنامه درمانی شامل روش‌های ترکیبی است تا در مدت زمان کوتاه‌تری بیشترین اثربخشی را ببینید.
به‌طور کلی می‌توان درمان شکستن استخوان‌های شانه را به تکنیک‌های زیر خلاصه کرد:
- کمپرس یخ
- ثابت و بی‌حرکت نگه‌داشتن شانه با کمک تجهیزات طبی مانند بریس شانه
- مصرف داروهای تسکین‌دهندۀ درد
- فیزیوتراپی و تمرین‌های مناسب درد شانه
- عمل جراحی
انواع روش‌های جراحی شکستگی شانه
شکستگی‌ها گاهی بدون جابهجایی استخوان یا خارج‌شدن آن‌ها از موقعیت طبیعی خود است. در برخی موارد پیچیده استخوان شکسته و قطعات از موقعیت عادی خارج می‌شوند. حدود 80 درصد موارد شکستگی بدون جابهجایی است و اغلب نیازی به جراحی ندارد.
در شکستگی‌های پیچیده احتمالاً تنظیم مجدد استخوان‌ها نیاز به عمل جراحی خواهد داشت. هنگام عمل جراح ارتوپد، علاوه‌بر پیوندزدن استخوان‌ها، اقدام به بازسازی و ترمیم ماهیچهها و رباط‌ها میکند.
برخی از شکستگی‌های شانه منجر به آسیب گستردۀ پوست و ماهیچه‌های اطراف میشود. بنابراین ممکن است نیاز به حضور جراح زیبایی هم باشد. جراحان پلاستیک در زمینۀ کمک به بازسازی بافتهای نرم شانه آموزش تخصصی دیده‌اند و با تیم جراحی ارتوپدی همکاری می‌کنند.
ناحیه آسیب دیده و شدت شکستگی استخوان روش درمان را متفاوت میکند، در ادامه شما را با انواع جراحی آسیب شانه آشنا می‌کنیم.
‣ عمل جراحی تثبیت شکستگی شانه
گاهی آسیب‌های شانه سبب جابهجاشدن استخوان‌ها یا شکستگی باز میشود و استخوان از پوست بیرون میزند. در چنین شرایطی متخصص ارتوپد، برای ترمیم شکستگی استخوان، رباط، ماهیچه‌های آسیب‌دیده و تاندون شانه باید جراحی انجام دهد. جراح از ابزارهای تخصصی مانند داربست‌های صفحه‌‌ای، پیچ یا میله‌های فلزی استفاده میکند تا استخوان‌ها را در موقعیت مناسب ثابت نگه دارد. موارد شدیدتر ممکن است نیاز به تعویض مفصل داشته باشد.
‣ عمل جراحی تعویض مفصل شانه جزئی
برای بیماری با شکستگی شدید استخوانی ممکن است عمل تعویض جزئی شانه انجام شود. برای این منظور از وسیلۀ تعویض شانه معمولی، متشکل از یک توپ و ساقه فلزی، استفاده می‌کنند. بخش گرد توپ‌مانند جایگزین قسمت فوقانی استخوان بازو میشود. پس از عمل تعویض جزئی شانه احساس درد آرام می‌گیرد و عملکرد شانه و دامنه حرکتی مفصل بهبود می‌یابد.
برای درد شانه به چه دکتری مراجعه کنیم؟
‣ عمل جراحی شانه در شکستگی‌های استخوان بازو
اگر استخوان شکسته به‌درستی و در مکان مناسب جوش نخورد مشکلاتی ایجاد میکند و شکل طبیعی خود را از دست می‌دهد. بنابراین در جراحی شکستگی بازو عفونت احتمالی برداشته میشود، استخوان در محل بهتری تثبیت می‌گردد و تحریک رشد استخوان همزمان با پیوند استخوان انجام می‌گیرد.
‣ عمل جراحی تعویض کامل مفصل معکوس شانه
روش این نوع جراحی شکستگی استخوان شانه جالب است. برخلاف حالت طبیعی که قسمت گرد انتهای استخوان بازو در سوکت کتف قرار می‌گیرد، هنگام جراحی تعویض مفصل معکوس توپ فلزی به سوکت وصل میشود. قسمت انتهای استخوان بازو هم به حالت فنجانی‌شکل درمی‌آید تا مفصل دامنه حرکتی لازم را به دست آورد. در نهایت این روش باعث تسکین درد و بهبود عملکرد و تحرک شانۀ بیمار میشود.
مراحل درمان شکستگی کتف
1. معاینه بالینی
برای تعیین بهترین درمان پزشک ابتدا وضعیت شانه را ارزیابی میکند. ممکن است بیمار همراه با شکستگی استخوان کتف صدمات دیگری هم دیده باشد. پزشک نشانه‌های آسیب‌های احتمالی را بررسی میکند. همچنین آسیب بافتهای نرم، مانند آسیب‌های ماهیچه‌ای، ساییدگی یا زخم‌های باز، که نیاز به درمان دارند باید به‌درستی شناسایی شود. در آسیب‌دیدگی‌های شدید ممکن است معاینه فیزیکی امکان‌پذیر نباشد.
2. تصویربرداری از شانۀ آسیب‌دیده
پزشک ارتوپد برای تشخیص دقیق‌تر نیاز به آزمایش‌های تصویربرداری از شانه دارد. این تست‌ها محل و میزان دقیق آسیب کتف را مشخص می‌کنند. اشعه ایکس تصاویر شفافی از ساختار متراکم استخوان ارائه می‌دهد. همچنین اسکن توموگرافی کامپیوتری یا CT تصویری دقیق را به نمایش می‌گذارد که به تشخیص پزشک کمک میکند.
3. درمان بدون نیاز به جراحی
درمان غیر جراحی شامل روش‌هایی است که کمک میکند استخوان هنگام گذراندن دوران بهبودی در موقعیت طبیعی خود ثابت بماند. ممکن است پزشک توصیه کند در هفته اول بعد از آسیب‌دیدگی حرکت‌های شانه زیر نظر فیزیوتراپیست شروع شود. این کار خطر سفتی شانه و آرنج را به کمترین میزان کاهش می‌دهد. تمرینات کشش غیر فعال باید ادامه یابد؛ تا شانه امکان حرکت کامل را به دست آورد. این دوره ممکن است 6 ماه تا 1 سال طول بکشد.
4. درمان جراحی
برنامۀ درمانی مواردی از شکستگی‌های کتف با جراحی کامل میشود. در ادامه برخی از موقعیت‌های نیازمند جراحی را می‌خوانید:
- شکستگی سطح مفصلی گلنوئید که در آن استخوان از محل عادی بیرون آمده است
- شکستگی گردن کتف با زاویه زیاد
- شکستگی آکرومیون که باعث میشود استخوان بازو در برابر آن قرار بگیرد (سندرم ضربه)
در این عمل جراحی شکستگی شانه ابتدا قطعات استخوانی به محل طبیعی خود بازگردانده می‌شوند. سپس با اتصال صفحه‌های فلزی با پیچ‌های خاص به سطح بیرونی استخوان قطعه‌های جداشده در کنار هم قرار می‌گیرند.
5. مدیریت درد
بعد از آسیب یا عمل جراحی احساس درد بخشی طبیعی از روند بهبودی است. پزشک و پرستار ارتوپد برای کاهش درد شما تلاش می‌کنند. راهنمایی آن‌ها می‌تواند به سریع‌ترشدن روند بهبودتان کمک کند.
احتمالاً پزشک برای مدتی کوتاه داروهای تسکین‌دهندۀ درد، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) و بی‌حس‌کننده‌های موضعی تجویز میکند. دقت داشته باشید برخی از مسکن‌ها می‌تواند وابستگی ایجاد کند. بنابراین آن‌ها را با دوز مشخص و تا دوره‌ای که پزشک توصیه کرده مصرف کنید.
عوارض و مراقبت‌های پس از شکستگی کتف
به‌طور کلی هدف از درمان شکستگی استخوان بازیابی بیشتر قدرت، دامنه حرکت و عملکرد مفصل شانه است. بعد از عمل به استراحت نیاز دارید. باید شانه و بازوی خود را به کمک شانه‌بند یا بریس بدون حرکت نگه دارید.
شکستگی شانه صرف نظر از نحوۀ ترمیم استخوان‌ها یا تعویض مفصل، ممکن است منجر به گرفتگی دائمی شانه یا کاهش توان حرکتی آن شود. بنابراین روند بهبودی شما احتمالاً نیاز به فیزیوتراپی خواهد داشت. این کار برای کمک به بهبود حرکت مفصل و قدرت شانه ضروری است.
دکتر حسن براتی و تیم ارتوپدی حرفه‌ای ایشان دربارۀ مراقبت‌های لازم با شما گفت‌وگو می‌کنند. پس برای انتخاب بهترین گزینه درمانی و اطلاع از اقداماتی که باید پیش و پس از عمل جراحی انجام دهید با پزشکتان مشورت و به توصیه‌های ایشان اعتماد کنید.
پنج راهکار برای پیشگیری از شکستگی کتف
اگرچه در هر سن و شرایطی آسیب‌دیدگی در کمین شما است؛ اما توصیه‌های زیر کمک میکند تا از شانه و کتف خود در برابر شکستگی استخوان محافظت کنید:
- ماهیچه‌های اطراف شانه را تقویت کنید! تقویت ماهیچهها برای افزایش مقاومت شانه در برابر آسیب‌های احتمالی موثر است. در وب‌سایت دکتر حسن براتی تمرین‌های متنوعی برای تقویت ماهیچه‌های شانه، گردن و کمر آموزش داده شده است. بیشتر این تمرین‌ها به سادگی در منزل قابل اجرا هستند.
- با حرکت‌های ورزشی مناسب انعطاف‌پذیری شانه‌هایتان را بالا ببرید! انجام حرکات کششی و یوگا، به‌صورت روزانه، بر انعطاف‌پذیری شانه، افزایش دامنه تحرک مفصل‌ها و مقاومت در برابر آسیب‌دیدگی موثر است. به‌علاوه باعث بهبود قدرت بدنی و تعادل بدنتان میشود. این دو ویژگی احتمال زمین‌خوردن یا سقوط از ارتفاع را کاهش می‌دهد.
- پیش از ورزش بدنتان را گرم کنید! تمرینات کششی، ورزش‌های هوازی و حرکت‌های مناسب برای روتاتور کاف بر آمادگی بدن شما تاثیر می‌گذارد.
- تکنیک‌های درست حرکات ورزشی یا برداشتن اجسام سنگین را بیاموزید و تمرین کنید! فشار زیادی روی استخوان و مفصل سبب شکستگی استخوان یا آسیب مفصلی میشود. پس هنگام فعالیت شانه‌ها را در وضعیت مناسب قرار دهید و وزنه‌ای بیش از توان بدنی خود بلند نکنید.
- ارگونومی خود را بهبود دهید! هنگام استفاده از رایانه نحوۀ نشستن بسیار تعیین‌کننده است. فعالیت‌های تکراری آزاردهنده‌ای که از آن‌ها غافل هستید می‌تواند تاثیرگذارتر از آن‌چه به‌نظر می‌رسد باشد. همچنین باید تجهیزات محل کار و منزل، کفپوش‌ها، لبه‌های راه‌پله‌ها و… را ایمن‌سازی کنید؛ تا احتمال سقوط و سُر‌‌خوردن را کاهش دهید.
تنظیم برنامه درمانی شخصی برای شکستگی استخوان‌ها زیر نظر پزشک ارتوپد باتجربه
در این مقاله نکاتی دربارۀ شکستگی شانه به‌ویژه استخوان کتف آموختید. با روش‌های درمانی، ازجمله جراحی شکستگی کتف، آشنا شدید. همچنین مراقبت‌های پس از عمل و روش‌های پیشگیری را شناختید. اکنون می‌دانید حضور پزشک متخصص حرفه‌ای و باتجربه از اولین مراحل آسیب‌دیدگی تا پایان دوره بهبودی چه‌اندازه موثر است.
دکتر حسن براتی، متخصص آسیب‌های ورزشی و جراح ارتوپد، و تیم حرفه‌ای ایشان می‌توانند به شما در رسیدن به بهبودی کامل و رهایی از درد و محدودیت‌های حرکتی پس از آسیب کمک کنند. برای رزرو نوبت همین حالا فرم درخواست نوبت را از طریق همین وب‌سایت تکمیل و ارسال نمایید.
سوالات متداول شما
چرا باید درمان شکستگی استخوان کتف را جدی بگیریم؟
شکستن کتف ممکن است منجر به آسیب این بخش، جابهجایی شانه یا بیثباتی مفصل شود.
علائم شکستگی کتف چیست؟
احساس درد شدید هنگام حرکت بازو، تورم و کبودی، تغییر حالت ظاهری شانه رایج‌ترین علامت شکستگی استخوان کتف است.
جراحی شکستگی شانه چگونه انجام میشود؟
گاهی شکستگی شانه با جابهجاشدن و چندتکهشدن استخوان همراه است. همچنین ممکن است بافتهای نرم اطراف مانند رباط و ماهیچهها آسیب دیده باشد. جراح ارتوپد عفونت را برطرف میکند، استخوان را به محل طبیعی بازمیگرداند و قطعات جداشده را بههم پیوند میزند.
نقش فیزیوتراپی در درمان شکستگی شانه چیست؟
گاهی پس از آسیب شانه یا ترمیم استخوان و تعویض مفصل شانه دچار گرفتگی و کاهش دامنه حرکتی میشود. فیزیوتراپی می‌تواند به شانۀ آسیب‌دیده کمک کند تا دوباره قدرت، توان حرکتی و عملکرد طبیعی خود را به‌دست آورد.