پزشک ورزشی فوق تخصص آسیب های ورزشی

از پزشک ورزشی و تخصص آن در زندگی ماشینی امروز چه می‌دانید؟ پزشک ورزشی اصطلاحی عجین‌شده با ورزش است که آشنایی با تخصص و حوزه کاری آن می‌تواند نتایج سودآوری را برای ما به ارمغان آورد. حدس می‌زنیم دانستن همین موضوع پای شما را به این مقاله باز کرده است. تبریک می‌گوییم. جای درستی آمده‌اید. ما در این مطلب هرآنچه را لازم است در مورد وظایف پزشک ورزشی و تخصص آن بدانید در اختیار شما قرار داده‌ایم.
یکی از تغییرات مطلوب در عصر جدید، دگرگونی سبک زندگی و گسترش محبوبیت فعالیت‌های ورزشی در میان افراد است. این اتفاق خوشایند را باید به فال نیک بگیریم. در عین حال باید به این نکته مهم هم توجه داشته باشیم که ورزش و فعایت‌های بدنی به مثابه چاقویی دولبه عمل می‌کند. به بیان بهتر فعالیت‌های ورزشی در حالی که ایمنی و سلامت را برای جسم و روحمان به ارمغان می‌آورد، انجام ناشیانه و غیرحرفه‌ای آن هم می‌تواند تهدیدی بزرگ برای جانمان به‌حساب آید. اینجاست که بهره‌گیری از دانش و تدبیر شخصی متخصص نظیر پزشک ورزشی می‌تواند مرز درست و غلط را در امور ورزشی برای ما روشن کند.
شایان ذکر است که پیشگیری از آسیب‌های جسمانی تنها بخش کوچکی از وظایف پزشک ورزشی است. ارائه مشاوره‌های هوشمندانه در حوزه فعالیت‌های ورزشی و درمان آسیب‌های جسمانی از دیگر وظایف پزشک ورزشی است که ما در ادامه این مطلب به شرح مفصل آن خواهیم پرداخت.

پزشک ورزشی کیست؟

محبوبیت بی‌شائبه ورزش در زندگی ماشینی دنیای امروز موجب شده است تا علم پزشکی به عنوان مدافع سلامت جسمانی افراد وارد میدان شود. بی‌تردید واژه همنورد بهترین اصطلاحی است که می‌توان برای توصیف وظایف پزشک ورزشی مورد استفاده قرار داد. جالب است بدانید که طب ورزشی دانشی نوظهور و جدید نیست؛ این تخصص، سابقه‌ای دیرینه دارد و با تاریخ ورزش در جهان گره خورده است. بنابراین هر جا که نامی از ورزش و فعالیت‌های بدنی وجود داشته باشد، اصطلاح پزشک ورزشی تمام‌قد حضور خواهد داشت.
ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی در حوزه پزشک ورزشی بیشترین خدمات را در زمینه درمان آسیب‌های ورزشی ارائه می‌دهند. به این ترتیب اگر در حین انجام تمرینات ورزشی دچار مصدومیت و آسیب جسمانی شدید، با بهره‌گیری از اقدامات مفید درمانی توسط طب ورزشی در کوتاه‌ترین زمان ممکن به روتین زندگی بازخواهید گشت. از طرفی اگر قرار است در برنامه زندگی خود جایی برای ورزش به عنوان عادتی جدید خالی کنید، فیزولوژیست ورزشی جهت ارائه مشاوره آماده خدمت‌رسانی است. بنابراین با تکیه بر این تخصص می‌توانید تعادل را در فعالیت‌های بدنی و تمرینات ورزشی خود حفظ کنید.

وظایف پزشک ورزشی چیست؟

اگر تا اینجای مطلب را همراه ما بوده باشید، باید بدانید که چرا در توصیف پزشک ورزشی از اصطلاح همنورد کمک گرفتیم. افراد متخصص در حوزه طب ورزشی قبل از شروع هرگونه فعالیت ورزشی در صحنه حاضر هستند و این همراهی تا پایان سوت بازی و تمرین ادامه دارد. همان‌طور که گفته شد، بخش اعظمی از این همراهی را اقدامات درمانی متخصص طب ورزشی تشکیل می‌دهد. به‌طور کلی وظایف پزشک ورزشی موارد زیر را شامل می‌شود:

1- تشخیص و مشاوره

•  تشخیص آسیب های بدنی در ورزشکاران از جمله شکستگی‌های جزئی یا کامل، رگ به رگ شدن و ضربه‌های مغزی
• سفارش و تفسیر نتایج روش‌های تصویربرداری تشخیصی
• درخواست تست‌های آزمایشگاهی برای کمک به تشخیص دقیق
• تصمیم گیری برای بازگشت به بازی برای ورزشکاران آسیب دیده در زمین
• همکاری با یک مربی تناسب اندام جهت ارائه رژیم‌های ورزشی برای ورزشکاران
• تهیه برنامه‌های تغذیه‌ای با همکاری یک متخصص تغذیه
• انجام معاینات فیزیکی و ثبت سوابق پزشکی ورزشکاران
• معاینه ورزشکاران آسیب‌دیده برای مشاوره در برنامه‌های درمانی و تعیین آمادگی برای مسابقات
• آموزش به ورزشکاران در مورد تقویت سیستم اسکلتی عضلانی
• ارائه آموزش و مشاوره به ورزشکاران در رابطه با آسیب آنها
• ارائه توصیه‌های واقع‌بینانه در مورد محدودیت فعالیت‌های فیزیکی و تمرینات بدنی در ورزش به ورزشکاران
• ارائه آموزش‌های جامع به مربیان در رابطه با نوع و شدت تمرینات
• ارائه مشاوره در حوزه روان‌شناسی جهت کنترل استرس و اضطراب ورزشکاران

2- درمان

• ارائه تشخیص‌ها و درمان‌های جامع آسیب‌های ورزشی مرتبط با فعالیت‌های بدنی
• تشخیص و درمان اختلالات سیستم اسکلتی عضلانی
• تدوین برنامه جامع تغذیه و ارائه مکمل‌های غذایی جهت تسریع فرآیند درمان
• تدوین برنامه‌های درمانی در ورزشکاران بر اساس تشخیص
• ارائه دارو به ورزشکاران تحت مراقبت
• درمان آسیب‌های شایع در فعالیت‌های ورزشی نظیر پیچ‌خوردگی مچ پا، شکستگی، آسیب‌دیدگی زانو و شانه، آسیب‌های تاندون، رباط و عضله، آسم ناشی از ورزش‌، بیماری‌های گرمایی، ضربه مغزی و سایر آسیب‌های سر و آسیب‌های غضروفی

3- پیشگیری

• استفاده از تکنیک های دستی برای پیشگیری و درمان بیماری های عضلانی و اسکلتی
• اجرای استراتژی‌های ذهنی که ورزشکاران را در مقابله با شکست‌های و آسیب‌ها توانمند می‌کند
• توسعه و اجرای رویه‌ها برای مقابله با شرایط آسیب اضطراری
• انجام تحقیقات در زمینه پیشگیری و درمان صدمات یا شرایط پزشکی
• ارزیابی ورزشکاران قبل از شرکت در ورزش برای تعیین استعداد آسیب
• هماهنگی فعالیت‌های مراقبت‌های ورزشی با سایر متخصصان پزشکی
• اطلاع رسانی و مشاوره مربیان و مربیان در مورد وضعیت پزشکی ورزشکاران
• ایجاد تغییرات لازم در برنامه ورزشی ورزشکاران جهت پیشگیری از بروز آسیب
• داشتن نظارت کامل بر ایمنی محیط‌ها و فضاهای ورزشی

4- توانبخشی

• کار با فیزیوتراپیست برای ایجاد برنامه های توانبخشی برای ورزشکاران در حال بهبودی
• ارائه راهنمایی های تغذیه‌ای برای کمک به روند توانبخشی
• نظارت بر توانبخشی ورزشکاران آسیب‌دیده
• توسعه و تجویز برنامه‌های ورزشی برای شرایط ورزشکاران توانبخشی‌شده
• بهره‌گیری از تکنیک‌های ماسا‌ژ ورزشی

چرا باید به پزشک ورزشی مراجعه کنیم؟

اگر ورزش و تمرینات بدنی جای پررنگی را در زندگی شما به خود اختصاص داده‌ است، استفاده از خدمات طب ورزشی بدون شک در اولویت خواهد بود. تفاوتی هم ندارد که شما ورزشکاری حرفه‌ای هستید یا در دسته ورزشکاران آماتور و تازه‌کار قرار گرفته‌اید. در هر حال بهره‌مندی از خدمات فیزیولوژیست ورزشی ضمن ارتقای عملکرد ورزشی‌تان می‌تواند از بروز بسیاری از آسیب‌ها و مصدومیت‌ها جلوگیری نماید. در پاسخ به چرایی مراجعه به طب ورزشی بایستی به موارد زیر اشاره کنیم:

1- داشتن تخصص در ریشه‌یابی مشکل

متخصصان طب ورزشی در تشخیص و ریشه‌یابی آسیب‌ها و مشکلات جسمانی از تخصص و توانمندی فوق‌العاده‌ای برخوردار هستند. این گروه از افراد با انجام معاینات کامل و بررسی و آنالیز تست‌های آزمایشگاهی راه رسیدن به مشکل اصلی را کوتاه‌تر می‌کنند. به علاوه اینکه متناسب با مشکل شناسایی‌شده، برنامه‌ درمانی جامعی را به ورزشکاران ارائه می‌دهند تا ضمن درمان از بروز دوباره آسیب جلوگیری به عمل آید.

2- ارائه برنامه‌های درمانی موثر و کارآمد

تصور کنید در حال دویدن هستید که دچار سندروم زانوی دونده می‌شوید. قاعدتا در این موقعیت مراجعه به فیزیولوژیست ورزشی و دریافت خدمات درمانی اورژانسی هوشمندانه‌ترین کاری است که می‌توانید انجام دهید. متخصصان فیزیولوژیست ورزشی با ارائه جدیدترین و به‌روزترین تکنیک‌ها و فناوری‌ها ضمن ارائه راهکارهای درمانی، فعالیت بدنی شما را در زمانی کوتاه به سطح طبیعی خودش برمی‌گردانند.

3- ارائه طیف وسیعی از خدمات از مشاوره تا تشخیص و درمان

وظایف پزشک ورزشی تنها محدود به تشخیص و درمان آسیب‌های جسمانی نمی‌شود. دریافت مشاوره در زمینه انتخاب نوع ورزش، شدت تمرینات بدنی و برنامه تغذیه‌ای مناسب تا ارائه رهنمودهایی جهت پیشگیری از بروز آسیب‌ها و مصدومیت‌های جسمانی در حوزه وظایف پزشک ورزشی قرار دارد. در یک کلام فیزیولوژیست ورزشی همراهی قابل اعتماد برای شما در زندگی ورزشی‌تان است که با ارائه خدمات در موقعیت‌های مختلف سلامت و ایمنی‌تان را تضمین می‌کند.

4- تمرکز متخصصان طب ورزشی بر پیشگیری

همیشه خوانده‌ایم و همه جا به ما گفته شده است که پیشگیری بهتر از درمان است. این توصیه بهداشتی در حوزه وظایف پزشک ورزشی به معنای واقعی کلمه تحقق پیدا می‌کند. متخصص طب ورزشی با تکیه بر دانش و تخصص خود رهنمودهای لازم را در جهت پیشگیری از بروز آسیب به ورزشکاران ارائه می‌دهد.

• ارائه تکنیک‌های کاربردی جهت گرم‌کردن و خنک‌کردن بدن
• داشتن برنامه روتین ورزشی متناسب با محدودیت‌های جسمانی هر شخص
• و بهره‌گیری از تجهیزات حفاظتی در تمرینات بدنی از جمله راهکارهای مفید ارائه‌شده توسط پزشک ورزشی در جهت پیشگیری از بروز آسیب است.

5- شناسایی نیازهای منحصربه‌فرد ورزشکاران

از آنجایی که متخصصان فیزولوژیست ورزشی تخصص و مهارت کافی در رشته‌های ورزشی دارند، به خوبی با نیازهای خاص و منحصربه‌فرد هر ورزشکار آشنایی کامل دارند. به این ترتیب برنامه درمانی و روتین ورزشی هر شخص را مطابق با همین نیازها آماده می‌کنند و در اختیار افراد قرار می‌دهند.

6- ارائه برنامه‌ای مدون و جامع جهت افزایش مراقبت‌های شخصی

بزرگترین مزیت بهره‌گیری از خدمات تخصصی فیزیولوژیست ورزشی دریافت رهنمودهایی جهت افزایش مراقبت‌های شخصی است. متخصصان فیزیولوژیست ورزشی با زمان زیادی که به شناخت هر شخص و نیازها و توانمندی‌هایش اختصاص می‌دهند توانایی بیشتری در ارائه مراقبت‌های شخصی دارند. بنابراین با تکیه بر هوشمندی و تیزبینی پزشک ورزشی می‌توان در حفظ سلامت و ایمنی خود در هر برنامه ورزشی گام برداشت.

چه زمانی باید به پزشک ورزشی مراجعه کنیم؟

شاید این سوال در ذهنتان شکل گرفته باشد که چه زمانی باید به پزشک ورزشی مراجعه کنیم؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که ورزش در ذات خود فرآیندی مفید و اثربخش جهت افزایش سلامت جسم و روحمان است. با این حال همان‌طور که گفته شد این فرآیند اثربخش می‌تواند با آسیب‌ها و مصدومیت‌های شدید جسمانی همراه شود. هنگام مواجهه با این آسیب‌ها عاقلانه‌ترین کار این است که خود را به یک متخصص طب ورزشی برسانید و کلید درمان این مصدومیت را از او طلب کنید. از مهمترین نشانه‌ها و علائمی که مراجعه به طب ورزشی را الزامی می‌کند، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• اگر علائم ناشی از مصدومیت و آسیب‌دیدگی همچنان پابرجا بودند و حتی در طول زمان بدتر شدند.
• اگر عملکرد شما در برنامه روتین زندگی و فعالیت‌های ورزشی‌تان تحت تاثیر مصدومیت و آسیب‌دیدگی قرار گرفته است.
• اگر آسیب‌دیدگی شما آنقدر جدی است که ممکن است سلامت هم‌تیمی‌های شما به خطر بیفتد.
• اگر در حال دست‌وپنجه نرم کردن با یک بیماری یا وضعیت پزشکی خاص نظیر بیماری قلبی یا آسم هستید.
• اگر دچار مصدومیت حاد، صدمات شدید یا آسیب‌های ناشی از استعمال مفرط هستید، مراجعه به پزشک ورزشی کاملا الزامی است.

مزایای مراجعه به پزشک ورزشی

در شرح خوبی‌ها و مزایای نهفته در مراجعه به طب ورزشی باید به موارد زیر اشاره کنیم:

• ارائه برنامه ورزش علمی با توجه به شرایط فیزیکی و جسمانی فرد
• درمان و یا تسکین درد در بیماری‌های اسکلتی و عضلانی
• شناسایی و درمان بیماری‌های تاثیرگذار بر کارایی فرد در فعالیت‌های روزانه و ورزش
• رفع تورم، درد و آسیب‌دیدگی‌های ایجادشده در حین انجام تمرینات ورزشی
• افزایش کارایی و بهبود عملکرد رزشکاران در عین سلامت
• پیشگیری از بروز آسیب‌های ورزشی برای ورزشکاران
• ارتقا سطح انرژی و کاهش خستگی و کوفتگی بدن
• تونوس ماهیچه‌ای جهت زیبایی اندام و کمک به بازگشت خون به قلب
• کاهش اضطراب و مدیریت استرس ورزشکاران در حین انجام تمرینات و مسابقات ورزشی
• افزایش انعطاف‌پذیری بدن

آسیب‌های رایج درمان‌شده توسط آسیب‌شناس ورزش

تفاوتی ندارد صاحب چه نوع مهارت و توانمندی در حوزه ورزشی هستید یا کدام رشته ورزشی را انتخاب می‌کنید؛ آسیب‌های جسمانی همیشه در کمین ورزشکاران است. طبق مطالعات انجام‌شده توسط محققان ریشه بسیاری از آسیب‌ها و مصدومیت‌های ورزشی نداشتن استراحت کافی بین تمرینات، عدم بهره‌مندی از یک برنامه منظم و سنجیده جهت انجام فعالیت‌های ورزشی و استفاده بیش از اندازه از عضلات حین انجام تمرینات بدنی است. خبر خوب اینکه با بهره‌مندی از تخصص طب ورزشی می‌توان به درمان بسیاری از این مصدومیت‌ها امیدوار بود. از جمله آسیب‌های شایع در حوزه فعالیت‌های ورزشی که توسط آسیب‌شناس ورزشی درمان شده است، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• کشیدگی‌های ماهیچه ران

ورزشکاران فعال در رشته‌های والیبال، فوتبال، تنیس و بسکتبال بیش از هر ورزشکار دیگری در معرض این آسیب هستند. این عارضه در هنگام دویدن زمانی که ورزشکار به شکل کاملا ناگهانی تغییر جهت می‌دهد، اتفاق می‌افتد. استفاده از داروهای ضد تورم بهترین روش درمانی جهت رفع و بهبود این آسیب‌دیدگی شناخته شده است.

• آسیب‌دیدگی ساق پا

اگر به تازگی خود را به آغوش گرم ورزش سپرده‌اید، باید بدانید که هر لحظه امکان دارد، درد و ورم در ناحیه ساق پا را تجربه کنید. نداشتن کفش مناسب و عدم انجام هوشمندانه و اصولی تمرینات بدنی از دلایل اصلی بروز این عارضه است. انجام حرکات کششی، استفاده از داورهای ضد تورم و یخ از روش‌های درمانی موثر جهت التیام آسیب‌دیدگی ساق پاست.

• کشیدگی ماهیچه‌ها و عضلات

یکی دیگر از عارضه‌های موجود در فعالیت‌های ورزشی کشیدگی ماهیچه و عضلات است. در تبیین چرایی این آسیب‌دیدگی باید به عدم رعایت پیش‌زمینه‌های لازم جهت انجام تمرینات بدنی اشاره کرد. گرم‌کردن و سرد‌کردن اصولی بدن، ناتوانی و ضعف جسمانی و عدم انعطاف‌پذیری بدن از مهمترین این پیش‌نیازهاست.

• آسیب‌دیدگی شانه

رگ به رگ‌شدن، در رفتگی و ضرب‌دیدگی از اشکال مختلف آسیب در ناحیه شانه و از رایج‌ترین علل درد شانه است. این عارضه در ورزش‌های نظیر والیبال، شنا، تنیس، وزنه‌برداری و بیسبال بیشتر از رشته ورزشی دیگری ظاهر می‌شود.

• آسیب در ناحیه کمر

انجام نادرست و غیراصولی حرکات کششی موجب بروز آسیب در ناحیه کمر و یا تحریک دیسک کمر می‌شود. استفاده از مسکن‌ها بهترین روش درمانی جهت بازشدن گرفتگی عضلات در ناحیه کمر است.

• آسیب‌دیدگی زانو

نیمی از آسیب‌های ورزشی را آسیب‌دیدگی در ناحیه زانو به خصوص مینیسک زانو تشکیل می‌دهد. برخلاف تصور عمومی، این عارضه تنها گریبان‌گیر دوندگان نمی‌شود. شناگران، دوچرخه‌سواران، ایروبیک‌کاران و هر شخصی که از زانوی خود بیش از اندازه استفاده کند، در معرض این آسیب‌دیدگی قرار دارد.

تفاوت پزشک ورزشی و متخصص ارتوپد

پزشک ورزشی را می‌توان شکل دیگری از تخصص اتوپدی دانست. با این تفاوت که متخصصان طب ورزشی با بهره‌گیری از روش‌های درمانی جایگزین جراحی اقدام به درمان آسیب‌دیدگی ورزشکار می‌کنند. در عین حال اگر آسیب‌دیدگی با روش‌های جایگزین جراحی قابل درمان نباشد، تیمی متشکل از طب ورزشی، ارتوپد، متخصص داخلی مغز و اعصاب و متخصص جراحی مغز و اعصاب جهت انجام جراحی تشکیل می‌شود. لازم به ذکر است که متخصصان طب ورزشی با بهره‌گیری از دانش و تخصص رشته‌هایی نظیر کاردرمانی، ماساژدرمانی، فیزیوتراپی و مددکار اجتماعی اقدامات درمانی کارآمد را در جهت رفع آسیب و مصدومیت انجام می‌دهند. در مقابل پزشک ورزشی، جراح ارتوپد قرار دارد که تلاش می‌کند تا با کمک جراحی اقدام به درمان مشکلات سیستم حرکتی و عضلانی افراد نماید.

درمان آسیب دیدگی ورزشی توسط دکتر حسن براتی؛ جراح و فوق تخصص آسیب‌های ورزشی

توجه به سلامت جسمی مهمترین اصل زندگی است و بی توجهی به آن پیامدهای ناگواری در آینده و ادامه فعالیت‌های مختلف زندگی شما خواهد داشت. مهم است که ورزشکارای برای حفظ کیفیت کار و بالابردن عمر حرفه‌ای خود، توجه ویژه‌ای به سلامت جسمی و اعضای حساس بدنشان داشته باشند و در صورت بروز آسیب دیدگی در اولین فرصت تا کار از کار نگذشته به آسیب شناس و پزشک متخصص مراجعه کنند.
دکتر حسن براتی، جراح و فوق تخصص زانو، شانه و آسیب‌های ورزشی از بهترین انتخابای پیش روی شما ورزشکاران برای درمان آسیب دیدگی های مختلف ورزشی و بدنی خواهد بود.

کلام آخر

این روزها در زندگی شخصی هر کدام از ما، ورزش به عنصری پررنگ و کارآمد تبدیل شده است که با توسل به آن می‌توان بسیاری از بیماری‌های نوظهور و پیچیده را دور زد. جای هیچ‌گونه تردیدی وجود ندارد که فعالیت‌های بدنی و تمرینات ورزشی می‌تواند سلامت و شادابی جسم و روحمان را تامین کند. در عین حال همین فعالیت بدنی مفید قادر است ایمنی و سلامت ما را به یغما ببرد. در این شرایط توسل جستن به تخصص و مهارت متخصص طب ورزشی می‌تواند گزینه‌ای هوشمندانه برای حفظ سلامت و ایمنی ما باشد. وظایف پزشک ورزشی طی وسیعی از نیازهای ورزشکاران را پوشش می‌دهد. به این ترتیب بهره‌گیری از خدمات طب ورزشی را می‌توان همانند یک تیر و چند نشان دانست.