گاهی از اوقات فرآیند درمانی آسیب‌دیدگی‌های استخوان با کمک گچگرفتن و آتل بستن انجام می‌پذیرد. از آنجایی که در این روش درمانی رعایت مراقبت‌های درمانی در منزل یک ضرورت به حساب می‌آید، ما تصمیم گرفتیم مطلبی را به بررسی این موضوع اختصاص دهیم. شما هم اگر می‌خواهید با فرآیند گچگیری ارتوپدی، نحوه انجام آتلبندی و مراقبت‌های لازم در این تکنیک درمانی آشنا شوید، تا پایان این مقاله از سایت دکتر براتی همراه ما باشید.
انواع گچ گیری ارتوپدی
در فرآیند گچگیری ارتوپدی، وجود متریال مختلف موجب میشود تا افراد با دو گزینه در این فرآیند مواجه شوند. یکی از این متریال گچ معمولی و دیگری گچ فایبرگلاس است که هرکدام این دو ویژگی‌های و قابلیت‌های خاص خود را دارند. در ادامه می‌توانید با این دون گچگیری ارتوچدی بیشتر آشنا شوید.
‣ گچگیری ارتوپدی با گچ معمولی
قدیمی‌ترین شکل گچگرفتن دست و پا استفاده از گچ‌های معمولی است که از گاز پانسمان تشکیل میشود. این نوع گچ در مقایسه با شگل دیگر گچگیری ارتوپدی از ضخامت و وزن بیشتری برخوردار است. ضمن اینکه در هنگام استفاده حرارت و گرمای بیشتری را برای افراد به همراه دارد.
‣ گچگیری ارتوپدی با گچ فایبرگلاس
فایبرگلاس نوعی پلاستیک است که به راحتی قایبلیت تغییر شکل دارد. اکثر نوارهای فایبرگلاس به شکل حلقوی تهیه و به شکل نرم بسته‌بندی میشود. امروزه به دلیل توسعه و کاربرد بسیار گچ‌های فایبرگلاس اکثر پزشکان و مصدومین استفاده از گچ‌های فایبر گلاس را به گچ‌های قدیمی ترجیح می‌دهند. زیرا گچ‌های فایبر گلاس ضمن داشتن وزن بسیار کم و سبک‌بودن بافت‌ها، کاربری راحت‌تری دارند. از دیگر مزایای گچ فایبرگلاس قابلیت نفوذ هوا در بین لایه‌های آن است که از ایجاد خارش و حساسیت بر روی پوست بیمار جلوگیری می‌کند.
گچگیری ارتوپدی را برجسب گچگرفتن ناحیه مورد نظر نیز میتوان تقسیم‌بندی کرد. در این گروه‌بندی با اشکال مختلف زیر در گچگیری ارتوپدی مواجه خواهیم شد:
- گچگیری اندام فوقانی:گچگرفتن دست، بازو و مچ در این نوع تقسیم‌بندی قرار می‌گیرد.
- گچگیری اندام تحتانی : گچگرفتن پا، مفصل ران و ساق جزو این تقسیم‌بندی محسوب میشود.
- گچگیری به شکل استوانهای: در گچگیری استوانه فرد می‌تواند به راحتی مچ دست خود را حرکت دهد و فقط قسمت شکستگی بازو و آرنج در گچ قرار می‌گیرند.
- گچگیری بدن: این نوع گچگیری در درمان انرحاف جانبی ستون فقرات به ویژه در نوزادان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- گچگیری به صورت مارپیچ: زمانی که استخوانها به دو قطعه مشخص تقسیم شده باشند از گچگیری مارپیچ استفاده میشود.
💊 روش های کاهش درد شکستگی استخوان 💊
چه زمانی نیاز به گچ گرفتن است؟
زمانی که استخوانها دچار شکستگی می‌شوند، متخصص ارتوپد با کنار هم قراردادن استخوان‌های شکسته از گچ و آتل جهت ثبات و محافظت از استخوانها استفاده می‌کند. گچگیری با ایجاد لایه محافظتی بسیار قوی کمک می‌کند تا فرآیند جوش‌خوردن استخوانها به درستی انجام پذیرد. گاهی از اوقات نیز فرآیند گچگیری ارتوپدی بعد از جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کی باید آتل ببندیم؟
آتل‌ها از دیگر ابزارهای محافظتی برای استخوان‌های شکسته و آسیبدیده هستند که در مقایسه با گچگیری ارتوپدی عملکرد ضعیف‌تری دارند. آتل به طور گسترده در مراقبت‌های اولیه برای مدیریت آسیب‌های ارتوپدی استفاده میشود. آتل‌ها اغلب برای شکستگی‌های ساده یا پایدار، رگ به رگ‌شدن، صدمات ایجادشده به تاندون و سایر آسیب‌های بافت نرم استفاده می‌شوند.
در انتخاب بین آتل و گچگیری ارتوپدی پزشکان غالبا مرحله و شدت آسیب، احتمال ناپایداری، خطر عوارض و نیازهای عملکردی بیمار را مورد ارزیابی و سنجش قرار می‌دهند. در مواردی که آسیب هنوز در مراحل اولیه رخ داده باشد و فرد دچار تورم شده است، استفاده از آتل انتخابی سنجیده‌تر محسوب میشود.
گچ گرفتن و آتل بستن چگونه انجام میشه؟
اینکه بعد از آسیب‌دیدگی و شکستگی استخوان از آتلبندی یا گچگیری ارتوپدی استفاده کنیم، کاملا بستگی به نظر متخصص و وضعیت و شدت آسیب‌ایجادشده دارد. فرآیند انجام آتلبندی و گچگیری ارتوپدی تفاوت‌هایی جزئی با یکدیگر دارند که در ادامه به بررسی آن می‌پردازیم.
↫ نحوه انجام گچگیری ارتوپدی
غالبا گچگرفتن پا، دست یا هر اندام آسیب‌دیده‌ای در بدن طبق روال زیر انجام میشود:
- آماده‌کردن ابزار و تجهیزات لازم مانند دستکش، ظرف آب سرد، باند ساده، باند گچی و باند پنبه‌ای
- بررسی و ارزیابی همه‌جانبه اندام آسیبدیده
- بستن باند روی پنبه‌ای روی اندام
- مرطوب‌کردن باند گچی در آب و پیچاندن آن روی اندام
- ایجاد حالت مناسب در اندام آسیبدیده و حفظ آن تا زمان خشک‌شدن کامل گچ
- تمیزکردن گچ اضافی از روی اندام
↫ نحوه انجام آتلبندی
فرآیند انجام آتلبندی طبق مراحل زیر صورت می‌پذیرد:
- ابتدا اندازه‌ای مناسب از آتل انتخاب میشود.
- آب با دمای 20 تا 25 درجه داخل کیسه آتل ریخته میشود.
- کیسه به مدت 10 تا 20 دقیقه خوب تکان داده میشود تا رطوبت به طور یکنواخت در آن توزیع شود.
- آتل فایبرگلاس جمع و فشرده میشود تا رطوبت باقیمانده از بین برود.
- کیسه روی ناحیه‌ی مورد نظر قرار داده شده و داخل یک باند الاستیک پیچیده میشود.
- در این مرحله پزشک متخصص آتل فایبرگلاس را فشار داده و به شکل مناسب درمی‌آورد.
- از لحظه آتلبندی تا 20 دقیقه بعد باید از انجام هرگونه حرکت اضافی جلوگیری کرد تا فرآِند آتلبندی به درستی انجام پذیرد.
راه های مراقبت از گچ و آتل و اندام های بدن
عموما پزشکان بعد از انجام گچگرفتن دست و پا یا آتلبندی نکات مراقبتی بعد از آن را با جزئیات کامل در اختیار بیماران قرار می‌دهند. ما نیز جهت آگاهی بیشتر مخاطبان مهمترین این نکات را در ادامه این مطلب مورد بررسی قرار می‌دهیم.
- در 24 ساعت اولیه گچگرفتن دست و پا یا آتلبندی از ایجاد فشار روی اندام آسیبدیده خودداری کنید.
- گچ یا آتل را خشک نگه دارید. رطوبت موجب شل‌شدن یا تضعیف بافت گچ میشود. شاید تصور کنید آب روی استحکام و دوام فایبرگلاس تاثیری ندارد؛ برخلاف یان تصور باید بگوییم مرطوب‌شدن لایه پنبه‌ای که بین فایبرگلاس و پوست قرار گرفته است، می‌تواند منجر به بروز مشکلات پوستی شود.
- توصیه میشود به هنگام استحمام دو لایه پلاستیک را روی گچ یا آتل خود بپیچید تا آب به لایه‌های داخلی نفوذ نکند.
- درصورتی که با تجویز پزشک اجازه راه‌رفتن دارید، بهتر است این کار را به بعد از خشک‌شدن کامل گچ موکول کنید. این زمان برای فایبرگلاس یک ساعت و برای گچ معمولی چیزی حدود 2 الی 3 روز است.
- برای جلوگیری از ایجاد تورم در روزهای ابتدایی بعد از گچگیری بهتر است عضو آسیبدیده را روی سطحی بالاتر از قلب قرار دهید. این کار با افزایش گردش خون از ایجاد تورم جلوگیری می‌کند.
- اجازه ندهید آلودگی به لایه‌های زیرین گچ نفوذ کند.
- از خارج‌کردن باند پنبه‌ای موجود در زیر گچ خودداری کنید.
- اگر پوست شما خارش داشت چیزی را برای خاراندن در زیر گچ نبرید. اینجام این عمل ضمن ایجاد زخم و التهاب روی پوست موجب نفوذ عفونت به اندام میشود.
- از برش‌دادن گچ بدون نظارت کامل پزشک بپرهیزید و در صورت نیاز از خدمات پرستاری ارتوپدی در خانه استفاده کنید.
- پوست دور گچ یا آتل را مرتب نگاه کنید. در صورت مشاهده قرمزی و التهاب سریعا پزشک خود را در جریان بگذارید.
✓ مراقبت های بعد از گچ گیری از زبان دکتر حسن براتی:
عوارض احتمالی گچ گرفتن
گچگیری ارتوپدی در مواردی می‌تواند با عوارض و پیامدهایی ناخوشایند همراه باشد که آگاهی از این عوارض بیمران را از انجام هرگونه واکنش هیجانی در امان نگاه می‌دارد. شایان ذکر است که پزشکان با آگاهی از همین عوارض و پیامدها اقدام به تجویز گچگیری ارتوپدی میکنند. بنابراین جای هیچ‌گونه نگرانی نیست. از عوارض گچگیری ارتوپدی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- ابتلا به سندروم کمپارتمان
یکی از عوارض نادر گچگرفتن دست و پا ابتلای افراد به سندروم کمپارتمان است. این عارضه اغلب در نتیجه اختلاف جريان خون عضلات و اعصاب، خون‌ريزي داخل بافتي یا افزايش فشار داخل كمپارتمان‌هاي ساعد يا ساق پا ايجاد میشود. از علائم هشداردهنده این عارضه میتوان به تورم انگشتان، کاهش حس، افزایش درد یا تیرگی پوست اشاره کرد.
2- ایجاد زخم فشاری
در مواردی گچگرفتن پا یا دست با نکروز پوستی همراه استدلیل بروز این عارضه فشار موضعی است که روی گچ ایجاد میشود. پوست نواحي برجسته استخواني و لبه‌هاي انتهايي گچ بیشتر از سایر بخش‌ها مستعد زخم فشاري هستند.
3- ترومبوز وریدهای عمقی
یکی از عوارض شایع گچگرفتن دست و پا در افراد مسن بروز ترومبوز وریدی عمقی است که با اصطلاه DVT شناخته میشود. ترومبوز درواقع همان تشکیل لخته خونی در دیواره داخلی یک سیاهرگ عمقی است. این اختلال عموما در سیاهرگ‌های اندام تحتانی مشاهده میشود. نتیجه ایجاد این لخته‌های خونی در مسیر عروق خونی اندام‌ها، اختلال جریان خون و در نتیجه انسداد نسبی یا کامل عروق خونی است.
4- سفتی مفاصل
سفتی مفاصل از دیگر عوارض گچگیری ارتوپدی است که به دلیل بی‌حرکت‌ماندن مفاصل برای مدت زمان طولانی ایجاد میشود. انجام تمرینات ورزشی تا حد زیادی می‌تواند سفتی مفاصل را بهبود ببخشد.
5- کبودی و خارش
از جمع شایع‌ترین عوارض گچگیری ارتوپدی احساس خارش یا مشاهده کبودی در اندام آسیبدیده است که در نتیجه ایجاد فشار به پوست و عضلات ظاهر میشود.
گچگیری ارتوپدی و آتلبندی؛ راه رهایی از شکستگی‌های استخوان
به دلایل متعددی ممکن است افراد دچار آسیب‌دیدگی یا شکستگی استخوان شوند. در این شرایط پزشکان عموما ترجیح می‌دهند با انجام گچگیری ارتوپدی یا آتلبندی استخوانها شکسته را در کنار هم قرار دهند. ضمن اینکه در مورادی این فرآیند بعد از انجام حراحی‌های ارتوپدی صورت می‌گیرد. اصلی‌ترین هدف پزشکان از به‌کارگیری گچ و آتل ثبات استخوانها و محافظت از آنها در طول ترمیم و درمان است.
سوالات متداول شما
چه زمانی از گچگیری ارتوپدی یا آتل بندی استفاده میشود؟
زمانی که استخوانها دچار شکستگی شده باشند، پزشکان برای قراگیری استخوانها در ناحیه درست خود و به منظور حفاظت بیشتر از آنها از گچگیری ارتوپدی یا آتلبندی استفاده میکنند.
روشهای مختلف گچگرفتن کدامند؟
گچگیری ارتوپدی برحسب متریال به دو نوع گچ معمولی و گچ فاسیبر گلاس و براساس ناخیه آسیبدیده به گچگیری اندام فوقاتی، تحتانی، استوانهای و ماریپچ تقسیم میشود.
از مزایا و معایب آتلبندی کدامند؟
شاید مهمترین مزیت آتلبندی عوارض کمتری باشد که در مقایسه با گچگیری ارتوپدی به همراه دارد. در مقابل بزرگترین آتلبندی عملکرد ضعیف آن است که موجب میشود فرآیند درمان و بهبودی طی مدت زمان طولانیتری صورت پذیرد.
از عوارض گچگیری ارتوپدی کدام است؟
از عوارض گچگرفتن دست و پا میتوان به ایجاد خارش، کبودی، ابتلا به زخم فشاری، ترومبوز وریدهای عمقی و بروز سندروم کمپارتمان اشاره کرد.