اگر اهل ورزش باشید، احتمالا نام آسیب رباط صلیبی قدامی به گوشتان خورده است. عارضه‌ای که احتمال بروز آن در ورزش‌های سنگین و پرتحرک نظیر فوتبال، تکنواندو، ژیمناستیک یا بسکتبال بسیار زیاد است. با رخ‌دادن آسیب یا پارگی رباط صلیبی قدامی زانو ثبات و پایداری خود را از دست میدهد و احتمال اینکه افراد بعد از آن با آسیب‌های ثانویه دیگر مانند آرتروز مواجه شوند، خیلی زیاد است. به‌همین جهت هم تشخیص به‌موقع و اقدام فوری برای درمان برای مبتلایان به این عارضه بسیار ضوروری است. در ادامه همراه ما باشید تا شما را با آسیب رباط صلیبی قدامی، دلایل و نشانه‌های آن و راه‌های درمان این عارضه آشنا کنیم.
آناتومی
مفصل زانو از سه استخوان مهم با نام‌های استخوان ران، استخوان ساق و استخوان کشکک تشکیل شده است. اسباب اتصال این استخوان‌ها با هم از طریق رباط‌های طنابی شکلی که در زانو قرار دارد، فراهم شده است. نتیجه این اتصال هم ثبات و پایداری زانو است. رباط‌های مهم زانو عبارتند از:
‣ رباط صلیبی قدامی (ACL)
اصلی‌ترین رباط در زانو رباط صلیبی قدامی است. محل قرارگیری این رباط درست در مرکز زانو و وظیفه اصلی آن کنترل چرخش و حرکات زانو به سمت جلو است. این رباط موجب اتصال استخوان ران به ساق پا شده است.
‣ رباط صلیبی خلفی (PCL)
دومین رباط اصلی و مهم در زانو رباط صلیبی خلفی است. این رباط بر خلاف قدامی در پشت زانو واقع شده و تکلیف مهم آن کنترل چرخش و حرکات زانو به سمت عقب است. این رباط با رباط خلفی حالتی X مانند را در زانو تشکیل میدهد.
‣ رباط جانبی داخلی (MCL)
استحکام داخل استخوان از رباط جانبی داخلی نشات می‌گیرد. این رباط موجب اتصال استخوان ران به ساق پا می‌شود.
‣ رباط جانبی خارجی (LCL)
استحکام خارج زانو به وسیله رباط جانبی خارجی فراهم می‌شود. این رباط موجب اتصال استخوان ران به استخوان فیبولا شده است.
انواع آسیب‌های رباط صلیبی قدامی
در اغلب موارد آسیب رباط صلیبی قدامی با آسیب به سایر ساختارهای دیگر زانو مانند منیسیک یا غضروف همراه است. ضمن اینکه در بسیاری از موارد پارگی رباط صلیبی قدامی به صورت کامل اتفاق میافتد. به‌طور کلی پارگی رباط صلیبی قدامی را می‌توان از نظر شدت و میزان آسیب درجه‌بندی کرد.
‣ آسیب رباط صلیبی قدامی از نوع خفیف (درجه یک)
در آسیب‌دیدگی نوع خفیف یا درجه یک آن، بافت رباط پاره نمی‌شود بلکه فقط میزان کمی از کشیدگی را تجربه می‌کند. در این نوع آسیب رباط فرد بیمار نه احساس بی‌ثباتی در زانو می‌کند و نه متوجه احساس درد یا ناراحتی در زانوی خود می‌شود. بااینحال جهت جلوگیری از بروز آسیب بیشتر، مراجعه به پزشک کاملا الزامی خواهد بود.
‣ آسیب رباط صلیبی قدامی از نوع متوسط (درجه دو)
عموما ورزشکاران پارگی ناقص یا جزئی رابط صلیبی قدامی را در نوع درجه دو آن تجربه خواهند کرد. در این مرحله پارگی با کمی خونریزی همراه است و عموما افراد میزان قابل توجهی از درد را تجربه می‌کند. این درد و ناراحتی با لمس‌کردن هم شدت پیدا می‌کند. شایان ذکر است که افراد در این نوع آسیب‌دیدگی قادر به انجام هیچ‌گونه عملکردی نیستند و احساس ناپیداری در زانو را بهخوبی تجربه می‌کنند.
‣ آسیب رباط صلیبی قدامی از نوع شدید (درجه سه)
نوع شدید آسیب رباط صلیبی قدامی در این مرحله اتفاق میافتد. در این نوع آسیب‌دیدگی با پارگی کامل رباط و ازهم‌گسستگی کامل آن مواجه هستیم. خونریزی زیرپوستی، عدم تحمل وزن، بیرون‌زدن زانو از جای خود و عدم کنترل حرکات زانو از نشانه‌های مهم آسیب‌دیدگی شدید رباط است.
علائم آسیب رباط صلیبی قدامی
آسیب و پارگی رباط صلیبی قدامی هم نظیر سایر اختلالات و عارضه‌های جسمانی با علائم و نشانه‌هایی همراه است. شناخت دقیق این نشانه‌ها میتواند به افراد مبتلا جهت انجام اقدام فوری کمک کند.
‣ احساس درد و شنیدن صدا از داخل زانو
اولین نشانه‌ای که بیماران در مواجهه با آسیب رباط صلیبی قدامی متوجه حضور آن می‌شوند، شنیدن صدایی ناگهانی در زانو یا احساس خالی‌شدن زانو است. عموما بعد از این نشانه افراد درد زیادی را تجربه می‌کنند که با ایستادن یا فشار‌آوردن بر زانو شدیدتر می‌شود. شایان ذکر است که افراد بیمار در نوع خفیف این آسیب عموما درد زیادی را تجربه نمی‌کنند.
‣ بروز اختلال در انجام عملکردهای مختلف
راه‌رفتن، خم‌کردن زانو یا حرکت‌دادن آن به سمت جلو و عقب از دیگر نشانه‌ها و علائمی است که بعد از آسیب رباط صلیبی قدامی سراغ افراد می‌آید. عموما بعد از پارگی‌های نسبتا شدید، زانو دیگر هیچ‌گونه ثبات و پایداری را نخواهد داشت.
علت آسیب رباط صلیبی قدامی
آسیب و پارگی رباط صلیبی قدامی در نتیجه عوامل مختلفی میتواند رخ دهد که شاید مهمترین و شایع‌ترین آن فعالیت‌های ورزشی باشد. عموما در این شرایط سرعت بالای حرکات زانو میتواند ریسک ابتلا به این عارضه را رد افراد افزیش دهد. بااین‌حتال ورزش تنها عامل بروز آسیب رباط صلیبی قدامی نیست. عوامل محیطی دیگر نظیر تصادفات رانندگی هم میتواند یکی دیگر از عوامل ایجادکننده این عارضه باشد. به‌طور کلی زمانی که زانو در موقعیت‌های زیر قرار گیرد، احتمال بروز آسیب و پارگی رباط صلیبی قدامی افزایش پیدا می‌کند:
- توقف ناگهانی در حین حرکت یا دویدن
- کاهش ناگهانی سرعت در حین حرکت یا دویدن
- تغییر جهت سریع در حین حرکت یا دویدن
- پریدن یا فرود نادرست
- صدمات تماسی، مانند تکل فوتبال
- استفاده بیش از حد از پا در اثر فعالیت ضربه‌ای مکرر مانند حرکات رزمی
راه‌های تشخیص آسیب رباط صلیبی قدامی
همان‌طور که اشاره شد پارگی رباط صلیبی در درجات مختلف و در دو نوع کامل و ناقص میتواند رخ دهد. تشخیص دقیق هرکدام از این حالت‌ها و یا علائم پارگی مجدد رباط صلیبی به اتخاذ روش‌های درمانی موثر کمک می‌کند. عموما رد تشخیص آسیب رباط صلیبی قدامی از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
‣ معاینه فیزیکی
گرفتن شرح‌حال از بیمار، بررسی تک‌تک نشانه‌ها در افراد و انجام دقیق معاینات فیزکی در این مرحله اتفاق میافتد. در بسیاری از موارد همین معاینه فیزیکی منجر به تشخیص آسیب رباط صلیبی قدامی می‌شود. این روش تشخیص در جایی که آسیب رباط با دررفتگی کشکک زانو همراه باشد، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
‣ تصویربرداری
انجام آزمایشات تصویربرداری با اشعه ایکس یا گرفتن ام‌آر‌آی هم از دیگر روش‌های تشخیص پارگی رباط صلیبی است. البته ذکر این نکته حائز اهمیت است که این روش‌ها هیچ کمکی به تشخیص پارگی نمی‌کند. بلکه فقط خیال پزشک را از بابت عدم شکستگی استخوان آسوده می‌کند.
روش‌های درمان آسیب رباط صلیبی قدامی
در اتخاذ روش درمانی مناسب برای بیماران مبتلا به پارگی رباط صلیبی عوامل بی‌شماری خالت دارند که شاید مهمترین آن شدت و میزان آسیب رباط باشد. بعد از آن سن بیمار، مدت زمانی که از آسیب رباط گذشته و میزان سطح فعالیت افراد از عوامل تاثیرگذار در انتخاب نوع روش درمانی است.
‣ درمان غیر جراحی
درمان‌های غیرجراحی بهترین انتخاب برای آن دسته از بیمارانی است که سالخورده هستند یا کمترین سطح فعالیت را در زندگی رومزه خود تجربه می‌کنند. استراحت‌کردن، استفاده از یخ، دارو درمانی و فیزیوتراپی از مهمترین روش‌های درمان غیرجراحی پارگی رباط صلیبی است. در میان این روش‌ها فیزیوتراپی موجب سرعت‌بخشیدن زمان بهبودی بیماران مبتلا به این عارضه می‌شود. از بهترین تکنیک‌هایی که رد فیزوتراپی توسط فیزیوتراپیست مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده از عصا، بریس یا زانوبند
- استفاده از تحریک الکتریکی اعصاب
- لیزر تراپی
- شایک ویو تراپی
- تجویز برنامه تمرینی موثر
‣ جراحی
برخلاف سایر عارضه‌های جسمانی که جراحی آخرین گزینه محسوب می‌شود، در پارگی رباط صلیبی جراحی اولین، بهترین و شاید تنهاترین گزینه درمانی باشد. عموما بعد از پارگی یا آسیب رباط صلیبی قدامی زانو حالت ثبات و پایداری خود را به‌طور کامل از دست میدهد. در روش جراحی تلاش می‌شود با منتقل‌کردن بافت سالم دیگری از یک رباط به ناحیه رباط صلیبی قدامی این ثبات و پایداری دوباره به زانو برگردد. جراحی رباط صلیبی به دو صورت باز یا آرتروسکوپی انجام می‌پذیرد که در حالت دوم عموما بیمار درد کمتری را تجربه می‌کند. ضمن اینکه طول درمان بعد از آرتروسکوچی در مقایسه با جراحی باز کوتاه‌تر است.
توانبخشی و مراقبت‌های بعد از عمل رباط صلیبی قدامی
جراح متخصص از هر روشی که در جراحی استفاده کند، بروز عوارض بعد از عمل رباط صلیبی قدامی اجتناب‌ناپذیر است. شاید مهمترین عارضه بعد از عمل رباط صلیبی خونریزی و عفونت باشد که بهخوبی قابل کنترل است. در موارد دیگر بروز زانو درد، سفتی عضلات یا محدودیت حرکتی زانو هم میتواند از عوارض بعد از عمل رباط صلیبی قدامی باشد که احتمال بروز آن بسیار کم است.
برنامه توانبخشی ضمن کنترل عوارض بعد از عمل رباط صلیبی نقشی کلیدی در بازسازی کامل زانو دارد. بهترین برنامه توانبخشی را می‌توان تمرینات مهم بدنی دانست که توسط فیزیوتراپیست تجویز می‌شود. انجام منظم و روزانه این تمرینات ضمن تقویت کامل عضلات کمک می‌کند تا افراد بیمار بالاترین میزان از توانایی خود را در انجام فعالیت‌های روزانه تجربه کنند. به‌همین دلیل هم توصیه می‌شود مراجعه به فیزیوتراپیست و انجام تمرین‌های بدنی را کاملا جدی بگیرید.
دکتر براتی یکی از بهترین جراحان و متخصصان فعال در این حوزه هستند که ضمن داشتن مهارت و تجربه بالا در انجام جراحی‌های مختلف رباط صلیبی، همراه بسیار خوبی برای شما در برنامه توانبخشی بعد از جراحی هستند. تیم حرفه‌ای که در کنار دکتر براتی مشغول به فعالیت هستند، شما را در رسیدن به بهبودی و درمان کامل بهخوبی همراهی خواهند کرد.
کلام اخر
آسیب رباط صلیبی قدامی یکی از شایع‌ترین مشکلات و صدماتی است که افراد می‌توانند تجربه کنند. این آسیب عموما در میان ورزشکاران یا کسانی که استفاده مکرر از زانوی خود دارند، رخ میدهد. تشخیص به‌موقع و انجام اقدام فوری جهت درمان از مهمترین پارامترها در مواجه با پارگی رباط صلیبی قدامی است. دلیل این امر هم این است که معمولا با پارگی رباط، احتمال بروز آسیب در سایر بخش‌های مختلف زانو افزایش پیدا می‌کند. بهترین روش درمانی برای آسیب جراحی است که عموما در 90 درصد موارد موجب بهبودی کامل افراد و بازگشت توانایی آنها در انجام عملکردهای مختلف می‌شود.
سوالات متداول شما
آسیب رباط صلیبی قدامی در نتیجه چه عاملی رخ میدهد؟
آسیب رباط صلیبی قدامی عموما در بین ورزشکاران و در موقعیتهایی که با حرکات و چرخشهای ناگهانی زانو یا توقف سریع آن مواجه هستیم، رخ میدهد.
روش تشخیص رباط صلیبی قدامی کدام است؟
در تشخیص پارگی رباط صلیبی قدامی از روش معاینه فیزیکی یا انجام آزمایشات مختلف مانند اشعه ایکس یا ام‌آر‌آی استفاده می‌شود.
بهترین روش درمان آسیب رباط صلیبی قدامی کدام است؟
از آنجایی که عموما پارگی رباط صلیبی به شکل کامل اتفاق میافتد، بهترین روش درمان همان جراحی است. بااینحال در انجام جراحی فاکتورهای مهمی دخالت دارد که شدت آسیب، سن بیمار و سطح فعالیت او مهمترین آنهاست.
از مهمترین عوارض بعد از عمل رباط صلیبی قدامی کدام است؟
مهمترین عارضه بعد از عمل رباط صلیبی خونریزی و عفونت است که بهخوبی قابل کنترل است. در موارد دیگر میتواند زانو ردد، سفتی عضلات یا کاهش دامنه حرکتی را از عوارض این عمل دانست که احتمال بروز آنها بسیار کم است.