درمان آرتروز احتمالا از پرتکرارترین عباراتی است که توسط افراد در گوگل جستجو میشود. این عارضه که شیوع فراوانی در میان افراد بالای ۴۰ سال دارد، عموملا با مشکلات زیادی نظیر اختلال در عملکرد طبیعی همراه است. قاعدتا عدم توجه و رسیدگی به آرتروز، ضمن بهبارآوردن مشکلات متعدد جسمانی، اختلالاتی را برای سلامت روانی افراد بهدنبال دارد. به همین دلیل ما تصمیم گرفتیم محتوایی جامع را به معرفی این عارضه اختصاص دهیم. شما نیز اگر مشتاق هستید بدانید روش درمان آرتروز چیست و چگونه میتوان از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرد، همراه ما باشید.
آرتروز چیست؟
آرتروز از جمله بیماریهای شایع مفصلی است که در نهایت منجر به تخریب زانو و ایجاد اختلال در عملکرد طبیعی افراد میشود. استخوانها در بدن به واسطه مفاصل با هم پیوند میخورند. انتهای این استخوانها توسط بافتی غضروفی مانند پوشانده شده است. زمانی که سروکلهی آرتروز پیدا میشود، غضروفها شروع به تجزیه میکنند. این امر منجر به ساییدگی استخوانهای مفاصل با یکدیگر میشود. این بیماری طی 5 مرحله پدید میآید که مرحله 5 را بایستی اوج بروز این عارضه در بدن دانست.
غضروف چیست؟
غضروف یک بافت همبند سفت، لاستیکی و انعطافپذیر است که انتهای استخوانها را در مفاصل طبیعی میپوشاند. اساساً از آب و پروتئینهایی تشکیل شده است که وظیفه اصلی آنها کاهش اصطکاک در مفاصل است و به عنوان یک “جاذب ضربه” عمل میکند. اگرچه غضروف ممکن است در صورت آسیبدیدگی تا حدودی ترمیم شود، بااینحال بعد از آسیب، در بدن غضروف جدیدی رشد نمیکند. غضروف بدون عروق است، یعنی هیچ رگ خونی در آن وجود ندارد. بنابراین، بهبودی فرآیندی کند است.
غضروف از دو عنصر اصلی تشکیل شده است: سلولهای درون آن به نام کندروسیتها و مادهای ژل مانند به نام ماتریکس که بیشتر از آب و دو نوع پروتئین (کلاژن و پروتئوگلیکان ها) تشکیل شده است. کلاژن یک پروتئین ساختاری است که در بسیاری از بافتها مانند پوست، تاندونها و استخوان یافت میشود و یک جزء کلیدی از غضروف است. کلاژن استحکام غضروف را تامین میکند و چارچوبی برای سایر اجزا ایجاد میکند.
پروتئوگلیکانها مولکولهای پیچیدهای هستند که از ترکیبات پروتئین و قند تشکیل شده که در ماتریکس غضروف در هم تنیده شدهاند. عملکرد آنها به دامانداختن مقادیر زیادی آب در غضروف است که به آن اجازه میدهد در هنگام فشردهشدن شکل خود را تغییر دهد و در نتیجه به عنوان ضربهگیر عمل میکند.
معرفی انواع آرتروز
آرتروز انواع مختلفی دارد که ما در ادامه به معرفی هر کدام از آنها خواهیم پرداخت.
- اولیه: شایع ترین است. عمدتاً انگشتان دست، شست، ستون فقرات، باسن، زانو و انگشتان بزرگ پا را درگیر میکند.
- ثانویه: با یک ناهنجاری مفصلی از قبل موجود، از جمله آسیب یا ضربه، مانند حرکات تکراری یا مرتبط با ورزش رخ می دهد. آرتریت التهابی، مانند روماتوئید، پسوریاتیک یا نقرس، آرتریت عفونی، اختلالات ژنتیکی مفاصل، مانند اهلرز-دانلوس (همچنین به عنوان بیش حرکتی یا دو مفصلی، اختلالات مادرزادی مفاصل، یا اختلالات متابولیک مفصل) شناخته میشود.
علل ایجاد آرتروز چیست؟
قبل از اینکه روش درمان آرتروز را با شما به اشتراک بگذاریم، لازم است اطلاعات کافی از دلایل و عوامل موثر در بروز این بیماری داشته باشیم. آرتروزاولیه یک بیماری ناهمگن است، به این معنی که علل مختلفی دارد. برخی از عوامل ایجادکننده آرتروز قابل تغییر هستند و برخی دیگر غیر قابل تغییر هستند (نمیتوان آنها را تغییر داد مانند عارضههای مادرزادی).
سن یکی از عوامل موثر است، اگرچه همه افراد مسن به آرتروز مبتلا نمیشوند و همه کسانی که این بیماری را دارند، الزاما دچار درد نمیشوند. همانطور که در بالا توضیح داده شد، خطرات التهابی و متابولیکی زیادی نظیر دیابت و کلسترول بالا وجود دارد که میتواند احتمال بروز آرتروز را افزایش دهد.
آرتروز میتواند ژنتیکی باشد. آرتریت التهابی و عفونی میتواند به ایجاد آرتروز ثانویه به دلیل التهاب مزمن و تخریب مفاصل بیانجامد. صدمات یا ضربههای قبلی از جمله حرکات ورزشی و تکراری نیز میتواند به ایجاد آرتروز کمک کند.
اگرچه مکانیسمهای دقیق آسیبهای غضروف و تغییرات استخوان ناشناخته است، پیشرفتهایی در سالهای اخیر صورت گرفته است. گمان میرود که فرآیندهایی پیچیده، در طی التهاب مفصل و مکانیسمهای ترمیم معیوب در پاسخ به آسیب، به تدریج غضروف داخل مفاصل را از بین میبرد. تغییرات دیگر باعث میشود مفصل تحرک و عملکرد خود را از دست بدهد و در نتیجه با فعالیت، درد مفاصل ایجاد شود.
از کجا بفهمیم آرتروز داریم؟
برخلاف سایر انواع آرتریت، درد ناشی از آرتروز معمولاً به تدریج در طی چندین ماه یا سال ایجاد میشود. اغلب با فعالیتهایی که به مفصل فشار وارد میکند، مانند دویدن یا راه رفتن طولانیمدت، افزایش مییابد. درد و تورم مفاصل به مرور زمان و به آرامی افزایش مییابد. گاهی اوقات، به خصوص در بیماریهای پیشرفتهتر، ممکن است در مفاصل آسیب دیده احساس ساییدگی ایجاد شود. سفتی طولانیمدت صبحگاهی در مقایسه با آرتریتهای التهابی، مانند آرتریت روماتوئید یا پسوریاتیک، یک علامت برجسته در آرتروز نیست. استئوآرتریت معمولاً باعث تب، کاهش وزن یا مفاصل بسیار داغ و قرمز نمیشود. این ویژگیها نشاندهنده بیماری یا نوع دیگری از آرتریت هستند.
متخصص ارتوپدی معمولاً میتواند استئوآرتریت را با گرفتن تاریخچه کامل علائم و معاینه مفاصل شما تشخیص دهد. اشعه ایکس ممکن است برای اطمینان از وجود هیچ دلیل دیگری برای درد مفید باشد. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) به طور کلی مورد نیاز نیست مگر در شرایط غیرعادی یا در مواردی که مشکوک به پارگی غضروف یا رباط اطراف باشد. هیچ آزمایش خونی وجود ندارد که آرتروز را تشخیص دهد. اگر مفصل متورم شده باشد، پزشک ممکن است نیاز به تخلیه مایع از آن مفصل را تشخیص دهد. میتوان آزمایشهایی را روی مایع انجام داد تا سرنخ هایی برای سایر انواع آرتریت مانند نقرس جستجو شود.
علائم و نشانههای آرتروز
اولیم گام در درمان آرتروز شناسایی نشانهها و علائم این بیماری است. آرتروز هم مانند سایر بیماریها با نشانهها و علائمی همراه است. داشتن توجه کافی به این علائم و انجام پیگیریهای لازم میتواند از بروز آسیب بیشتر جلوگیری کند. در ادامه همراه ما باشید تا نشانهها و علائم آرتروز در نواحی مختلف بدن را با هم بررسی کنیم.
⏔علائم آرتروز شانه
از نشانهها و علائم آرتروز شانه بایستی به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس درد، التهاب و گرمی در شانه
- افزایش درد در شانه به هنگام حرکتدادن یا لمسکردن
- گسترش درد شانه به بازوها، دست و آرنج
- اختلال در عملکرد طبیعی شانه و ایجاد محدودیت در حرکت
- ضعف و عدم انعطافپذیری در شانه
⏔علائم آرتروز لگن
آرتروز لگن هم با نشانهها و علائمی همراه است که بعد از گذشت زمان شدت بیشتری پیدا میکنند. مهمترین این علائم عبارتند از:
- احساس سفتی و خشکی در مفصل به هنگام بیدارشدن
- احساس درد و خشکی شدید بعد از نشستنهای طولانیمدت
- بروز درد و تورم در ناحیه لگن، کشاله ران، ساق پا و زانوها
- کاهش دامنه حرکتی و اختلال در عملکرد طبیعی و روزانه افراد
- افزایش درد و ناراحتی به هنگام بیدارشدن از خواب
⏔علائم آرتروز زانو
یکی دیگر از آرتروزهای شایع در میان افراد، آرتروز زانو است که با نشانهها و علائم زیر مشخص میشود:
- افزایش درد زانو با سنگینترشدن فعالیتهای جسمانی
- احساس درد، التهاب و تورم در زانو
- بروز تغییرات مختلف در شکل و اندازه مفصل زانو
- احساس خشکی و سفتی در زانو به ویژه به هنگام بیدارشدن یا بعد از نشستنهای طولانیمدت
- احساس ضعف و ناتوانی در زانو
- ایجاد اختلال در عملکرد طبیعی افراد
- عدم انعطافپذیری و ثبات در زانوها
- شنیدن صدای تق تق در زانو
⏔علائم آرتروز پا
نشانهها و علائم آرتروز پا عبارتند از:
- درد و تورم در مفاصل
- بروز دردهای شدید به هنگام حرکتدادن پا
- تغییر رنگ و قرمزی مفاصل
- احساس حرارت و گرما در مفاصل
- افزایش تورم و درد در پا به هنگام استراحت یا نشستن
⏔علائم آرتروز انگشتان دست
از دیگر اشکال مختلف آرتروز، آرتروز انگشتان دست است که عموما با درد و تورم در این ناحیه مشخص میشود. شایان ذکر است که این نوع آرتروز نظیر سایر اشکال آرتروز منجر به ایجاد اختلال در عملکرد طبیعی و کاهش دامنه حرکتی در محدوده دستها میشود.
⏔علائم آرتروز گردن
از مهمترین نشانهها و علائم آرتروز گردن بایستی به فهرستی از موارد زیر اشاره کرد:
- احساس درد و گرفتگی در ناحیه گردن
- گسترش درد گردن در ناحیه شانه و بازو
- عدم توانایی در حرکتدادن یا چرخاندن سر و گردن
- شنیدن صدای ساییدگی به هنگام حرکتدادن گردن
- سرگیجه و سردرد
⏔علائم آرتروز کمر
درد و سفتی در عضلات شایعترین علامتی است که افراد مبتلا به آرتروز کمر تجربه میکنند. شایان ذکر است که این درد و ناراحتی با گذشت زمان نه تنها بهبود پیدا نمیکند، بلکه بیشتر هم میشود. از دیگر نشانههای آرتروز کمر عبارتند از:
- احساس بیحسی یا سوزن سوزنشدن دستها و پاها
- ایجاد اختلال در فعالیتهای طبیعی و روزانه افراد
- ضعف شدید و پیشرونده در دستها و پاها
- ایجاد اختلال در کنترل روده و عملکرد مثانه
روشهای درمان آرتروز
برای درمان آرتروز هیچگونه راهکار قطعی را نمیتوان ارائه داد. بااینحال میتوان با ترکیب روشهای دارویی و غیردارویی به درمان آرتروز و مدیریت آن امیدوارم بود. از جمله بهترین روشها در درمان آرتروز بایستی از موارد زیر نام برد:
- داروها (داروهای ضد درد موضعی و مسکن های خوراکی از جمله داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، NSAID ها).
- ورزش (در زمین و آب).
- کمپرسهای سرد و گرم متناوب (روشهای محلی).
- فیزیوتراپی.
- کاهش وزن (در صورت داشتن اضافه وزن).
- تغذیه سالم، کنترل دیابت و کلسترول.
- درمانهای تزریق داخل مفصلی (استروئید، سلول بنیادی).
- ویتامینها و مکملها.
هنگامی که سایر روشهای پزشکی در درمان آرتروز بهخصوص در آرتروز پیشرفته موثر نباشند، جراحی ممکن است برای تسکین درد و بازیابی عملکرد مفید باشد. اهداف درمان آرتروز عبارتند از:
- کاهش درد و سفتی مفاصل و به تاخیر انداختن پیشرفت بیشتر.
- بهبود تحرک و عملکرد.
- افزایش کیفیت زندگی بیماران
نوع رژیم درمانی تجویز شده به عوامل زیادی از جمله سن بیمار، وضعیت سلامت کلی، فعالیت ها، شغل و شدت بیماری بستگی دارد.
↩دارو درمانی
یکی از روشهای درمان آرتروز مصرف دارو است. برخلاف سایر اشکال آرتریت که در سالهای اخیر پیشرفتهای زیادی در زمینه درمان آنها صورت گرفته است، پیشرفت در آرتروز بسیار کندتر بوده است. هنوز هیچ دارویی در دسترس نیست که نشان داده باشد پیشرفت آرتروز را معکوس یا کند میکند. در حال حاضر، داروها بر روی کاهش علائم بیماری متمرکز شدهاند. داروهای تسکیندهنده درد شامل استامینوفن و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) است. داروهای موضعی به شکل چسبهای ضد درد، کرمها یا اسپریها ممکن است برای تسکین درد روی پوست نواحی آسیب دیده اعمال شود.
اگرچه بسیاری از این داروها به صورت داروهای بدون نسخه در دسترس هستند، افراد مبتلا به آرتروز باید قبل از مصرف داروها با متخصص ارتوپدی صحبت کنند. برخی از داروها ممکن است عوارض جانبی خطرناک یا ناخواستهای داشته باشند ویا با داروهای دیگری که مصرف میشوند تداخل داشته باشند.
داروی ضد افسردگی دولوکستین هیدروکلراید توسط FDA در سال 2010 برای تسکین درد مانند کمردرد و درمان آرتروز تایید شد که کمک بزرگی برای افرادی بوده است که نمیتوانند NSAIDها یا سایر درمانها را تحمل کنند.
↩ورزش
یکی دیگر از روشهای درمان آرتروز ورزش است. ورزش برای بهبود انعطافپذیری، ثبات مفاصل و قدرت عضلانی مهم است. ورزشهایی مانند شنا، ایروبیک در آب و تمرینات قدرتی کمفشار توصیه میشود. نشان داده شده است که حرکات ورزشی و تمرینات بدنی میزان درد و ناتوانی افراد مبتلا به آرتروز را کاهش میدهند. بهتر است از برنامههای ورزشی بیش از حد شدید اجتناب شود، زیرا ممکن است علائم آرتریت را افزایش دهند و به طور بالقوه پیشرفت بیماری را تسریع کنند. فیزیوتراپیستها یا کاردرمانگران میتوانند برنامههای ورزشی مناسب و متناسب را برای افراد مبتلا به آرتروز ارائه دهند.
↩کنترل وزن
از آنجایی که چاقی یک عامل خطر شناخته شده برای آرتروز است، کنترل وزن به پیشگیری و بهبود آرتروز کمک میکند. نشان داده شده است که کاهش وزن در افراد دارای اضافه وزن که به آرتروز مبتلا هستند، فشار و میزان درد مفاصل تحملکننده وزن را کاهش میدهد و همچنین فرآیندهای التهابی را که به آرتروز کمک کرده، تعدیل میکند.
↩درمانهای سرد و گرم
درمانهای گرم و سرد متناوب ممکن است باعث تسکین موقت درد و سفتی شود. چنین درمانهایی شامل دوش یا حمام آب گرم و استفاده دقیق از پدها یا کمپرسهای گرمایشی یا خنککننده است.
↩استفاده از سلول بنیادی
استفاده از سلول بنیادی در درمان آرتروز یکی از مباحث پربحث این روزهای حوزه ارتوپدی جهان است. بنابر نتایج تحقیقاتی سلول های بنیادی مزانشیمی (MSCs) با آزادسازی مواد ضد التهابی به بهبود و کاهش درد کمک میکنند. بنابراین تزریق آنها به مفصل برای تسکین درد و کاهش تورم و التهاب موثر خواهند بود.
یکی از روشهای درمانی جالب با کمک سلول بنیادی ساخت یک بافت مصنوعی در آزمایشگاه است. در فرایندی که به آن «مهندسی بافت» گفته میشود،تیم پزشکی با کمک جراح ارتوپدیبرای ترمیم غضروف و مفصل اقدام به ساخت یک بافت مصنوعی در آزمایشگاه کرده وآن را در مفصل جایگذاری میکند. این بافت باعث بازسازی و ترمیم مفاصل و غضروف ها، استخوان یا رباط آسیبدیده میشود.
↩عمل جراحی
زمانی که درد آرتروز با برنامههای درمانی ارائهشده، قابل کنترل نباشد و در فعالیتهای عادی اختلال ایجاد کند، جراحی گزینه بعدی در درمان آرتروز خواهد بود. معمولاً برای افرادی که آرتروز شدید دارند، جراحی انجام میشود. انواع مختلفی از تکنیکها، از جمله تکنیکهای تعویض مفصل با حداقل تهاجم، میتوانند مورد استفاده قرار گیرند. اگرچه این جراحی خطراتی دارد، اما امروزه جراحی مفصل میتواند در بازگرداندن برخی از عملکردها و کاهش درد برای افراد مناسب بسیار موثر باشد.
چه کسانی در خطر ابتلا به آرتروز هستند؟
تقریباً ۸۰٪ از افراد مسن، ۵۵ سال و بالاتر، شواهدی از آرتروز در عکسبرداری با اشعه ایکس دارند. از این تعداد، تخمین زده میشود که ۶۰٪ علائم را تجربه میکنند. تخمین زده میشود که ۲۴۰ میلیون بزرگسال در سراسر جهان به استئوآرتریت علامت دار مبتلا هستند. زنان پس از یائسگی در مقایسه با مردان بیشتر در معرض آرتروز زانو هستند.
عوامل خطر در ابتلا به آرتروز
علاوه بر سن و علل ثانویه مانند آرتریت التهابی و آسیب یا ترومای قبلی، چندین عامل خطر دیگر شانس ابتلا به آرتروز را افزایش میدهند که شامل چاقی، دیابت، کلسترول بالا، جنسیت و ژنتیک هستند.
چاقی یک عامل خطر برای آرتروز، به ویژه زانو است. حفظ وزن ایده آل بدن یا کاهش وزن اضافی برای افرادی که در معرض خطر هستند مهم است.
هم دیابت و هم هیپرلیپیدمی (افزایش چربی/کلسترول) خطر ابتلا به آرتروز را افزایش میدهند. اکسیداسیون لیپیدها همچنین میتواند رسوباتی را در غضروف ایجاد کند که بر جریان خون استخوان زیر غضروفی تأثیر میگذارد. قند خون بالا و همچنین کلسترول بالا، رادیکالهای آزاد را در بدن افزایش می دهد.کنترل دیابت و چربی خون علاوه بر سلامت عمومی برای سلامت استخوانها نیز مهم است.
کاهش استروژن در زنان یائسه خطر ابتلا به آرتروز زانو را افزایش میدهد زیرا استروژن از سلامت استخوان محافظت میکند.
وراثت میتواند در آرتروز نقش داشته باشد، زیرا افرادی که با سایر بیماریهای استخوانی یا ویژگیهای ژنتیکی متولد میشوند ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز باشند. به عنوان مثال، Ehlers-Danlos که با شلی مفاصل یا بیش حرکتی مشخص میشود، میتواند به آرتروز کمک کند.
روشهای پیشگیری از ابتلا به آرتروز
آرتروز یک بیماری شایع در میان افراد بزرگسال است که اغلب درمان قطعی برای آن وجود ندارد. بااینحال میتوان به واسطه تغییراتی در سبک زندگی و انجام مجموعهای از اقدامات از پیشروی و پیشرفت بیشتر این بیماری در بدن پیشگیری کرد.
↩انجام فعالیتها و تمرینات ورزشی
داشتن عضلات قوی اولین و مهمترین پارامتری است که به واسطه آن میتوانید با آرتروز در بدن مقابله کنید. قاعدتا انجام حرکات بدنی و تمرینهای ورزشی مناسب منجر به تقویت بیشتر عضلات و حفظ سلامت و استحکام آنها میشود. ضمن اینکه داشتن یک برنامه روتین ورزشی در کاهش و تسکین درد مفاصل تاثیر بهمراتب چشمگیری دارد.
↩کنترل وزن بدن
یکی از عوامل زمینهساز در بروز آرتروز، اضافه وزن و چاقی است. داشتن وزن زیاد منجر به ایجاد فشار بیشتر روی مفاصل و درنتیجه آرتروز میشود. بنابراین با کنترل وزن میتوان از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد.
↩رژیم غذایی مناسب
جای هیچگونه تردیدی وجود ندارد که داشتن رژیم غذایی مناسب میتواند در پیشگیری از آرتروز نقش تاثیرگذاری داشته باشد. بهترین رژیم غذایی مصرف خوراکیهایی حاوی کلسیم، ویتامین D و امگا3 است.
↩کنترل سطح قند خون
طبق مطالعات انجامشده، دیابت عاملی تاثیرگذار و کلیدی در بروز آرتروز است. دلیل این امر را هم میتوان تحلیل و حساسیت بیشتر غضروفها نسبت به فشار دانست که در نتیجه افزایش قند خون در بدن رخ میدهد.
↩اصلاح فعالیت
اگرچه با افزایش سن، احتمال بروز آرتروز بیشتر میشود، بااینحال نباید از نقش فعالیتهای بدنی در ایجاد آرتروز غافل شد. با اصلاح فعالیت میتوان ضمن جلوگیری از ایجاد فشار بیشتر روی مفاصل، از بروز آرتروز جلوگیری کرد.
عوارض آرتریت یا التهاب مفصل(آرتروز) چیست؟
آرتریت علاوه بر اینکه منجر به مختلشدن عملکرد معمول و روزانه افراد میشود، خطر ابتلا به سایر بیماریها و مشکلات دیگر را هم افزایش میدهد. از جمله عوارض و پیامدهای داشتن آرتریت بایستی به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش احتمال ابتلا به بیماری قلبی
- افزایش احتمال ابتلا به سندرم تونل کارپال
- تاثیر منفی التهاب ناشی از این بیماری بر ارگانهای مختلف بدن
- پارگی تاندون
- آسیبپذیری بیشتر افراد نسبت به عفونت
- افزایش احتمال ابتلا به بیماری واسکولیت
- افزایش خطر ابتلا به میلوپاتی گردنی
کلام آخر
آرتروز یکی از بیماریهای شایع مفصلی است که ارتباط مستقیمی با افزایش سن دارد. این بیماری که اغلب منجر به اختلال در عملکرد میشود با نشانهها و علائمی متعددی همراه است. مهمترین نشانه و علامتی که خطر ابتلا به آتروز را به ما گوشزد میکند، احساس درد و تورمی است که در قسمتهای مختلف بدن تجربه میکنیم. ورزش و اصلاح رژیم غذایی از جمله اقدامات مفیدی است که میتوانیم در راستای درمان آرتروز و پیگیری از عارضه در بدن انجام دهیم.
سوالات متداول شما
آرتروز چیست؟
آرتروز از بیماریهای شایع مفصلی است که در نتیجه تحلیل و ضعف غضروفها پدید میآید. این بیماری در نهایت منجر به تخریب زانو میشود.
علائم و نشانههای آرتروز کدامند؟
اصلیترین نشانه آرتروز احساس درد و تورم است که بعد از گذشت زمان منجر به ایجاد اختلال در عملکرد طبیعی افراد میشود.
روش درمان آرتروز چیست؟
از روشهای اصلی درمان آرتروز بایستی به مصرف دارو، داشتن تغذیه سالم، ورزش و جراحی اشاره کرد.
چگونه از ابتلا به آرتروز پیشگیری کنیم؟
اصلاح سبک زندگی و گنجاندن ورزش در برنامه روتین خود از جمله اقدامات مفیدی است که میتوانیم در راستای پیشگیری از آرتروز انجام دهیم.