یکی از اقسام مختلف درد که افراد بالای 40 سال عموما آن را تجربه می‌کنند، درد لگن است. اگر به آناتومی بدن انسان نگاهی بیاندازیم متوجه می‌شویم که مرکز نقطه ثقل حرکات بدن، درست جایی در ناحیه لگن واقع شده است. به‌عبارتی لگن نقطه‌ای مرکزی در بدن انسان است که با ایجاد اتصال بین بالاتنه و پایین‌تنه دامنه حرکتی بخش‌های مختلف بدن را وسعت می‌بخشد. دلایل متعددی می‌تواند منجر به بروز درد در لگن یا نواحی اطراف آن شود که ما قصد داریم در این نوشتار به بررسی آن‌ها بپردازیم. به شما هم توصیه می‌کنیم برای آشنایی با علائم درد لگن و راه‌های درمان آن تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
منظور از درد لگن چیست؟
منظور از درد لگن دردهایی است که در لگن، کشاله ران یا نواحی اطراف لگن احساس می‌شود. بنابراین می‌توان گفت درد لگن لزوما در ناحیه لگن اتفاق نمی‌افتد. بلکه گاهی از اوقات این نواحی کشاله ران است که دچار درد و ناراحتی می‌شود.
لگن ساختمانی حلقوی‌شکل است که از قسمت بالا به استخوان ستون فقرات و از قسمت پایین به استخوان ران متصل است. رسالت اصلی لگن در بدن را می‌توان تحمل وزن و انتقال آن از بالاتنه به پایین‌تنه دانست. آناتومی لگن مجموعه‌ای از استخوان‌ها، رباط‌ها، عضلات، مفاصل و عصب‌ها است که ایجاد اختلال و آسیب در عملکرد هرکدام منجر به بروز درد لگن می‌شود. در ادامه اشاره‌ای کوتاه به بخش‌های مختلف لگن خواهیم داشت.
استخوان‌های لگن
لگن از اتصال سه استخوان مهم به یکدیگر تحت عنوان استخوان‌های بینام و ساکروم تشکیل شده است. دو استخوان بینام ساختاری کاملا مشابه به هم دارند و به صورت نیم‌دایره مقابل هم قرار گرفته‌اند.
مفاصل لگن
بخش دیگری از ساختار لگن را مفاصل تشکیل می‌دهند که درست در ناحیه اتصال استخوان‌ها به یکدیگر قرار گرفته‌اند. مفصل ساکروایلیاک، مفصل ران و مفصل سمفیز پوبیس سه مفصل مهم در ساختمان لگن به‌شمار می‌روند.
عضلات لگن
عضلات ساختاری مهم در بدن هستند که منجر به تحرک بیشتر می‌شوند. در ساختار لگن نیز می‌توان عضلات متعددی را مشاهده کرد که در حالت کلی به دوسته عضلات خلقی و قدامی تقسیم می‌شوند. عضلات قدامی روی قسمت برجستگی کوچک ران و عضلات خلفی در ناحیه برجستگی بزرگ ران قرار گرفته‌اند.
رباط‌های لگن
آنچه موجب ثابت و قرارگیری استخوان‌های لگن در کنار هم می‌شود، رباط‌ها هستند. رباط‌های لگن نقشی حیاتی در ساختار لگن برعهده دارند که از مهمترین آن‌ها می‌توان به ساکروایلیاک، ساکرواسپاینوس، ایگوینال و ایلیولومبار اشاره کرد.
عصب‌های لگن
عصب‌های موجود در ساختار لگن رشته‌های عصبی هستند که از ناحیه کمر و ستون فقرات وارد ناحیه پایین‌تنه و کشاله ران می‌شوند. عصب سیاتیک، عصب فمورال و عصب ابتوراتور سه عصب مهم در ساختار لگن هستند.
شایان ذکر است که بین آناتومی لگن زنان و مردان تفاوت‌های بارزی وجود دارد. ریشه این تفاوت هم در عملکرد متفاوت بدن زنان و مردان نهفته است. اصولا لگن در بدن زنان به‌عنوان کانالی برای زایمان شناخته می‌شود. به همین دلیل هم لگن زنان در مقایسه با لگن مردان گردتر و بزرگ‌تر است.
علائم و نشانه‌های درد لگن
درد موجود در نواحی مختلف لگن را می‌توان بهترین سرنخ برای تشخیص نوع بیماری یا آسیب در شساختار ملی لگن دانست. به‌طور کلی درد لگن در زنان و مردان با علائم و نشانه‌های زیر همراه است:
- دردهای ناگهانی در ناحیه لگن
- اسپاسم یا گرفتگی عضلات در نواحی اطراف لگن
- بروز درد در ناحیه شکم به هماره لگندرد
- بروز اختلال و مشکل در راه‌رفتن افراد به‌واسطه داشتن درد شدید در ناحیه لگن
- بروز درد در مفاصل و عضلاات ران و انتقال آن به ناحیه لگن
- اسهال یا یبوست
- دردهای آزاردهنده دوران قاعدگی و بروز اختلال در چرخه پریودی زنان (لکه‌بینی یا داشتن ترشحات واژینال)
- داشتن درد شدید به هنگام رابطه جنسی
- بروز مشکلات ادراری
دلایل شایع درد لگن در زنان و مردان
دردهای موجود در ناحیه لگن غالبا هشدار یا نشانه‌ای از وجود یک بیماری یا مشکل در ساختار مختلف لگن هستند. همان‌طور که ملاحظه کردید، ساختار لگن از بخش‌های مختلفی نظیر استخوان‌ها، رباط‌ها و عضلات تشکیل شده است که بروز آسیب در هرکدام منجر به درد می‌شود. به این ساختار بایستی مجاری ادراری، اندام تولید مثل و دستگاه گوارش را هم افزود که با قرارگیری در ساختمان لگن، بسیاری از دردهای موجود در این ناحیه را سبب می‌شوند. از دلایل شایع درد لگن در زنان و مردان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
↫ عفونت دستگاه ادراری (UTI)
یکی از دلایل شایع درد لگن به‌ویژه در زنان وجود عفونت باکتریایی در دستگاه ادراری است. مثانه، مجرای ادرار و کلیه‌ها از عناصر مهم تشکیل‌دهنده دستگاه ادراری هستند. بیشترین میزان عفونت در دستگاه ادراری در ناحیه مثانه اتفاق می‌افتد. غالبا هم نتیجه این عفونت به‌صورت درد در لگن و نواحی اطراف استخوان شرمگاهی تجربه می‌شود.
↫عفونت های مقاربتی (STI)
از دیگر دلایل درد لگن عفونت‌های مقاربتی است که سروکله‌ی آن‌ها در بدن در نتیجه آمیزش جنسی پیدا می‌شود. کلامیدیا و سوزاک دو عفونت رایج مقاربتی هستند که منجر به بروز درد لگن در زنان به هنگام اجابت مزاج یا ادرار می‌شوند. این عفونت در مردان اغلب موجب بروز درد بیضه‌ها می‌شود.
↫فتق
گاهی از اوقات این فتق است که موجب درد لگن در زنان و مردان می‌شود. منظور از فتق برآمدگی‌های دردناک در نواحی شکم، سینه یا ران است که درنتیجه بیرون‌زدن عضو یا بافتی ضعیف در این نواحی رخ می‌دهد. غالبا درد فتق با سرفه‌کردن، خم‌شدن یا خندیدن شدت پیدا میکند.
↫آپاندیسیت
بیماری آپاندیسیت از دیگر دلایل درد لگن در افراد است که درنتیجه التهاب آپاندیس، لوله باریک متصل به روده بزرگ رخ می‌دهد. دردهای ناشی از بیماری آپاندیسیت غالبا در نوجوانان و جوانان آن هم به صورت کاملا ناگهانی آغاز می‌شود.
↫سنگ کلیه یا عفونت
درد لگن گاهی به دلیل عفونت یا سنگ کلیه رخ می‌دهد. سنگ‌های کلیه در نتیجه تجمع مواد معدنی نظیر کلسیم و اسیداوریک در ادرار تشکیل می‌شوند. حرکت سنگ کلیه در میزنای (لوله‌‌های کوچک حمل‌کننده ادرار به مثانه) یا وجود عفونت و باکتری در کلیه‌ها منجر بهب روز درد لگن به‌ویژه در مردان می‌شود.
↫سیستیت
به التهاب مثانه سیستیت گفته می‌شود. بیماری شایع که در اثر عفونت دستگاه ادراری در افراد رخ می‌دهد و به‌دنبال آن درد و فشار شدیدی در لگن و ناحیه زیر شکم تجربه می‌شود.
↫سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
یکی از بیماری‌های مزمنی که ضمن ایجاد اختلال در عملکرد دستگاه گوارش منجر به بروز درد لگن می‌شود، سندروم روده تحریک‌پذیر است. اگرچه دلایل ابتلا به این بیماری هنوز ناشناخته است؛ بااین‌حال پزشکان استرس، سابقه خانوادگی و رژیم غذایی را از فاکتورهای مهم ابتلا به این بیماری می‌دانند.
↫گیر افتادن عصب پودندال
همان‌طور که گفته شد، یکی از اشکال مختلف درد لگن، دردهایی است که به‌واسطه آسیب‌های عصبی در ناحیه لگن اتفاق می‌افتد. یکی از این آسیب‌ها را می‌توان گیرافتادن عصب پوندال دانست. این عصب مسئولیت انتقال پیام‌های حسی به دستگاه تناسلی، مجرای ادرار و مقعد را دارد. در شرایطی که به دلیل جراحی یا جراحت، عصب پوندال در ناحیه ورود به لگن دچار فشار شود، با وضعیت گیرافتادگی این عصب مواجه خواهیم شد. این گیرافتادگی درد بسیار شدید را در ناحیه بین مقعد و اندام تناسلی ایجاد میکند.
انواع مختلف درد لگن
از آنجایی که درد لگن متناسب با سن و جنسیت شکل متفاوتی به‌خود می‌گیرد، می‌توان درد لگن را به انواع مختلفی همچون درد لگن در زنان، مردان و کودکان تقسیم‌بندی کرد. در این تقسیم‌بندی از نقش آسیب‌های عصبی و بیماری‌های مزمنی که بیشترین سهم را در بروز دردهای لگن دارند، نباید غافل بود. به‌عبارتی بسیاری از دردهای لگنی که افراد تجربه می‌کنند، در نتیجه آسیب به عصب‌های لگن یا وجود یک بیماری مزمن در این ناحیه ظاهر می‌شود. بنابراین در معرفی انواع مختلف لگندرد با فهرستی از موارد زیر روبه‌رو خواهیم بود:
درد لگن در ورزشکاران و دلایل آن
انجام ورزش‌های سنگین یا تغییر در برنامه ورزشی که منجر به التهاب بورس‌ها، آسیب به نوار خاصره‌ای درشت‌نی یا نوار متصل‌کننده لگن به استخوان درشت‌نی شود، لگندرد را به‌دنبال دارد. از دیگر دلایل شایع لگندرد در ورزشکاران می‌توان به آسیب‌های زیر اشاره کرد:
- کشیدگی‌های ناحیه کشاله ران
- پارگی های لبروم مفصل لگن
- آسیب هیپ پوینتر
- اوستئویتیس پوبیس
- سندرم ایلئوپسواس
- سندرم پیریفرمیس
- شکستگی استرسی استخوان لگن
- آسیب ها و درد استخوان دنبالچه
- سندرم ایلئوتیبیال باند
- کشیدگی همسترینگ
- سندرم گیرافتادگی لگن
درد لگن در زنان و دلایل آن
ایجاد تغییرات خاص یا آسیب‌های متعدد در دستگاه تناسلی زنان، غالبا با لگندرد همراه است. ضمن اینکه این تغییرات و آسیب‌ها با پیامدهای متعدد دیگری هم هم همراه است. بااین‌حال لگن ردد نیز علامتی بارز در تمامی این آسیب‌هاست. از مهمترین و شایع‌ترین این آسیب‌ها می‌توان از موارد زیر نام برد:
- درد تخمدان
- سندروم پیش از قاعدگی
- حاملگی خارج از رحم
- سقط جنین
- بیماری التهابی لگن
- پارگی یا پیچیدگی کیست تخمدان
- فیبروم رحم
- آندومتریوز
- سندروم احتقان لگن
- افتادگی لگن
درد لگن در مردان
تغییر در عملکرد دستگاه تناسلی مردان، با پیامدهای مختلفی همراه است. یکی از مهمترین و شایع‌ترین این پیامدها دردی است که مردان در ناحیه لگن تجربه میکند. موارد زیر از شناخته‌شده‌ترین دلایل درد لگن در مردان است:
- پروستاتیت باکتریایی
- سندروم درد مزمن لگن
- تنگی مجرای ادرار
- هیپرپلازی خوش خیم پروستات
- سندروم درد پیش از وازکتومی
درد لگن در کودکان
از شایع‌ترین دلایل درد لگن در کودکان صدمات و آسیب‌هایی فیزیکی است که منجر به شکستگی لگن می‌شود. در کنار صدمات فیزیکی بایستی به عفونت و التهاب در بخش‌های مختلف ساختمان لگن هم اشاره کرد که موجب بروز درد در ناحیه لگن در کودکان می‌شود. به‌طور کلی عوامل زیر در لگندرد کودکان بیشترین نقش را برعهده دارند:
- صدمات فیزیکی
- التهاب مفصل ران یا سینوویت گذرا
- عفونت مفاصل لگن یا آرتریت سپتیک
- عفونت استخوان لگن یا استئومیلیت
- کیست یا برخی از اشکال سرطان
درد لگن و بیماری‌های مزمن
ریشه بسیاری از دردهای لگن بیماری‌های مزمنی همچون آرتروز است که افراد مبتلا به آن هستند. نکروز استخوان، فیبرومیالژیا، روماتیسم و سرطان از دیگر بیماری‌های مزمنی هستند که موجب بروز درد در ناحیه لگن می‌شوند.
درد لگن و آسیب‌های عصبی
ساختار لگن از عصب‌های مختلفی تشکیل شده است که ایجاد فشار مضاعف روی هر عصب می‌تواند به‌قیمت دردهای جانکاه در ناحیه لگن تمام شود. آسیب‌پذیرترین نوع عصب در ناحیه لگن، عصب سیاتیک است.
راه‌های تشخیص درد لگن
برای اینکه اثربخش‌ترین روش درمان لگن درد را تجربه کنیم، لازم است ابتدا از وجود این عارضه در بدن خود کاملا مطمئن شویم. برای تشخیص دقیق لگندرد در افراد پزشکان ارتوپد ابتدا اقدام به بررسی علائم و نشانه در افراد می‌کنند. سپس با بررسی سوابق بیمار و انجام معاینات فیزیکی و آزمایش‌های بالینی به تشخیص دقیق این عارضه در افراد می‌پردازند. معروف‌ترین آزمایش‌های بالینی تشخیص لگندرد عبارتند از:
- آزمایش خون و ادرار
- آزمایش مدفوع
- آزمایش بارداری برای زنان در سن باروری و تولید مثل
- بررسی ابتلا به بیماری‌های مقاربتی
- عکس‌برداری از شکم و لگن
- ام‌آر‌آی (MRI)
- سنجش تراکم استخوان
- لاپاروسکوپی (معاینه درونی ساختار لگن و شکم)
- هیستروسکوپی (معاینه مجاری ادرار)
- آندوسکوپی (معاینه درونی روده و مقعد)
- کولونوسکوپی (معاینه مجاری داخلی مقعد با قراردادن لوله در آن)
- سونوگرافی
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
درد لگن یک شهدا یا نشانه مهم از وجود یک عارضه یا بیماری در افراد است که خودبه‌خود خوب نمی‌شود. در صورتی که درد لگن در شب یا زمان استراحت همچنان ادامه داشته باشد یا نشانه‌هایی از تورم و قرمزی در اطراف مفاصل لگن دیده شود، مراجعه به جراح ارتوپد کاملا ضروری خواهد بود. اگر به همراه درد و تورم علامتی از موارد زیر را هم تجربه کردید، لازم است سریعا به پزشک مراجعه کنید:
- وجود خون در ادرار
- داشتن حالت تهوع یا استفراغ
- مشکل در ادرار‌کردن
- عدم توانایی در حرکت‌دادن پا یا لگن
- خونریزی داخلی مفاصل لگن
- بدبوبودن ادرار
- تب و لرز
روشهای درمانی درد لگن
درمان لگن درد بسته به نوع، شدت و دلیل ایجادکننده آن از فردی به فرد دیگر کاملا متفاوت است. بنابراین برای تمام افرادی که درگیر لگندرد هستند نمی‌توانند نسخه‌ای یکسان پیچید. به‌طور کلی درمان لگن درد از روشهای کاملا سنتی و خانگی نظیر استراحت‌کردن تا روشهای کاملا پزشکی مانند جراحی می‌تواند متغیر باشد. اینکه کدام روش درمانی برای شما مناسب است، بستگی زیادی به وضعیت بدنتان، شدت آسیب و تجویز جراح ارتوپد دارد.
‣جراحی
اجازه دهید درمان لگن درد را از آخرین راهکار یعنی جراحی آغاز کنیم. جراح ارتوپد غالبا زمانی سراغ این راهکار درمانی می‌رود که از سایر روشهای درمان غیرجراحی نتیجه مطلوب خود را دریافت نکرده باشد. روشهای جراحی لگن را می‌توان از نظر تهاجم‌پذیری به دو نوع خفیف و شدید تقسیم‌بندی کرد:
+آرتروسکوپی
آرتروسکوپی کم‌خطرترین روش جراحی لگن با حداقل میزان تهاجم است که غالبا در آسیب‌دیدگی‌های خفیف تا متوسط مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش لوله‌ای مجهز به دوربین را از طریق ایجاد برش روی مفصل ران به نواحی داخلی لگن هدایت می‌کنند. سپس با ثبت دقیق تصاویر اقدام به برطرف‌کردن مشکلات موجود رد مفصل لگن می‌کنند.
+تعویض مفصل لگن
نوع دیگری از جراحی لگن وجود دارد که در مقایسه با آرتروسکوپی جز روشهای پرتهاجم به‌شمار می‌رود. در این روش مفصل آسیب‌دیده لگن با مفصلی کاملا مصنوعی جایگزین می‌شود. جراحی آرتروپلاستی یا همان تعویض مفصل چیزی حدود 2 ساعت زمان می‌برد. ضمن اینکه بعد از آن فرد بیمار دیگر هیچ‌گونه علامتی از درد و ناراحتی را در ناحیه لگن تجربه نخواهد کرد.
‣روشهای غیرجراحی
اولویت پزشکان رد درمان لگن درد استفاده از روشهای کاملا غیرتهاجمی و غیر جراحی است. این روش‌ها بیشترین کارایی را زمانی دارند که درد لگن هنوز شدت پیدا نکرده است یا آسیب آنقدر جدی و خطرناک نیست.
‣دارودرمانی
غالبا اولین قدم درمان لگن درد مصرف دارو است. داروهای مسکن، داروهای ضد التهابی و داروهای ضد روماتیسمی از معروف‌ترین داروهای کاهش درد لگن هستند. توجه دشاته باشید که این گروه از داروها بایستی تحت نظر پزشک متخصص مصرف شوند و مصرف خودسرانه آن موجب بروز مشکلات بیشتر می‌شود.
‣فیزیوتراپی
در اغلب موارد لگندرد با ایجاد اختلال در عملکرد طبیعی و روزمره افراد همراه است. آنچه به بازگشت دامنه حرکتی مفاصل آسیب‌دیده لگن کمک میکند، انجام حرکات و تمرینات فیزیوتراپی تحت نظر فیریوتراپیست است. شایان ذکر است که این روش درمان لگن درد در کاهش روند پیشرفت بیماری نیز از اثربخشی قابل توجهی برخوردار است. لیزردرمانی و الکتروتراپی نیز از روشهای موثر دیگر در فیزیوتراپی هستند که موجب کاهش درد می‌شوند.
‣تمرینات تقویتی
اگر در حال پیمودن مسیر سلامتی و بهبودی آسیب‌های موجود در ناحیه لگن هستید، ورزش و انجام حرکات کششی مختلف می‌تواند روشی کمکی در درمان لگن درد باشد. ورزش ضمن اینکه فرآیند گردش خون در بافت‌ها را بهبود می‌بخشد منجر به تقویت عضلات و بافت‌ها می‌شود. قاعدتا انعطاف‌پذیری بافت‌ها از بروز آسیب در آینده به نحو مطلوبی پیشگیری میکند.
‣تزریق
در صورتی که ریشه درد مفاصل و استخوان، تورم و التهاب لگن باشد، تزریق استروئید به درون مفاصل می‌توان بهترین روش درمان لگن درد باشد. این روش که با کمک تزریق داروی بی‌حسی موضعی انجام می‌پذیرد، منجر به التیام درد، تورم و التهاب مفاصل می‌شود.
راه های پیشگیری از درد لگن
قاعدتا بهترین روش پیشگیری از بروز لگندرد مراقبت اصولی و صحیح از این عضو حیاتی در بدن است. همه افراد می‌توانند با اتخاذ سبک زندگی سالم تا حد زیادی از بروز آسیب به ناحیه لگن و ظاهرشدن درد در آن جلوگیری به‌عمل آورند. طبیعتا رژیم غذایی مغذی، ورزش منظم و روزانه و داشتن چکاپ سلامتی ماهانه از جمله عناصر کلیدی در سبک زندگی سالم است. در کنار این موارد، متعادل نگاه‌داشتن وزن بدن، جدی‌گرفتن آسیب‌های جزئی و اصلاح الگوی حرکتی نیز می‌توانند از اقدامات سازنده و کارآمد در پیشگیری از بروز لگندرد باشند.
درمان لگن درد
یکی از دردهای شایع اما طاقت‌فرسایی که افراد تجربه می‌کنند، درد لگن است. دلایل متعددی می‌تواند منجر به بروز درد در لگن و نواحی اطراف آن می‌شود. در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان آسیب‌های عصبی، بیماری‌های مزمن و مشکلات موجود در اندام تناسلی زنان و مردان را از اصلی‌ترین عوامل موثر در آن دانست. خوشبختانه راهکارهای متعددی برای درمان لگن درد وجود دارد که هرکدام آن‌ها بسته به وضعیت بدنی بیمار از اثربخشی مطلوبی برخوردار است. اگر این روزها در حال دست‌وپنجه نرم‌کردن با دردهای لگن هستید، پیشنهاد می‌کنیم با گرفتن نوبت از دکتر حسن براتی بهترین متخصص ارتوپد در تهران مسیر میان‌بری از بهبودی و درمان را تجربه کنید. همچنین شما می‌توانید با بهره‌گیری از خدمات پرستاری ارتوپدی در منزل تیم با تجربه ایشان، راه رسیدن به بهبودی کامل را برای خود موار تر کنید.
سوالات متداول شما
از روشهای سنتی درمان لگن درد کدام است؟
استفاده از داروهای گیاهی، تکنیکهای سرما و گرما و روغنهای گیاهی از روشهای درمان سنتی لگندرد است.
علت درد لگن در شب چیست؟
تورم مفاصل، تخریب غضروفها و سایش و خراشیدگی بافتهای لگن از جمله دلایل شایع درد لگن در شب است.
چه زمانی درمان فوری لگندرد ضرورت پیدا میکند؟
دردهای شدید ادامهدار در ناحیه مفصل و وجود قرمزی و تورم از مهمترین تشانههای هشداردهنده برای مراجعه فوری به پزشک است.
بهترین روش درمان لگن درد کدام است؟
انتخاب بهترین روش درمان لگن درد بستگی زیادی به تجویز پزشک، شدت آسیب و وضعیت بدنی بیمار دارد.