کال استخوانی چه زمانی بوجود می‌آید؟

یکی از آسیب‌هایی که ما ممکن است در هر مرحله‌ای از زندگی با آن روبرو شویم، شکستگی استخوان‌های مختلف بدن است که در اثر ضربات شدید ایجاد می‌شوند. در این شرایط، معمولاً پزشک محل آسیب دیده را گچ گرفته و فرآیند جوش خوردن استخوان‌های شکسته در زیر این گچ‌ها ادامه پیدا می‌کند. اگر جوش خوردن استخوان‌ها به شکل ناسالمی اتفاق بیافتد، ممکن است به عوارض جدی مثل تشکیل کال استخوانی در بدن منجر شود که در این مقاله به سرح کاملی از روند تشخیص تا درمان آن خواهیم پرداخت.

شکستگی استخوان چگونه تشخیص داده می‌شود؟

شکستگی استخوان، یک واژه پزشکی است که در زبان انگلیسی با کلمه (fracture) یا همان شکستگی/شکاف معادل می‌شود. این عبارت در پزشکی، به خصوص در زمینه استخوان‌ها و مفاصل توسط متخصص  و جراح ارتوپد به کار می‌رود. اما به‌طور عام، تمامی آسیب‌ها و شکستگی‌های استخوان با عنوان “شکستگی” شناخته می‌شوند و در صورتی که استخوان‌ها ترک برداشته باشند، باید توسط پزشک متخصص بررسی شده و عکس‌برداری‌های لازم جهت درمان استخوان‌ها انجام شود.

شکستگی‌های استخوان می‌توانند به دلیل تصادفات، فشارهای شدید، سقوط از ارتفاع، یا علل مختلف دیگر رخ دهند. این شکستگی‌ها عموما باعث درد، تورم، و محدودیت در حرکت می‌شوند و باید در اسرع وقت مورد مراقبت‌های پزشکی لازم قرار گیرند.

علائم شکستگی استخوان

• احساس درد: شدیدترین علامت شکستگی استخوان، درد است. فرد ممکن است درد شدیدی در منطقه آسیب‌دیده احساس کند.
• بروز ورم و کبودی: منطقه آسیب‌دیده ممکن است بیش از حد ورم کند و پس از مدتی کبودی‌هایی روی سطح پوست ظاهر شود. این واکنش‌های بدن، نشان دهنده خون ریزی داخلی و ضربه شدید به استخوان می‌تواند باشد.
• تغییر رنگ پوست: پوست در ناحیه شکستگی ممکن است تغییر رنگ پیدا کند و در محل آسیب دیده شده به صورت مشخص مشاهده شود.
• تغییر در زاویه‌ی استخوان: اگر شکستگی باعث تغییر در زاویه و شکل طبیعی منطقه آسیب‌دیده شود، معمولا بعنوان یک نشانه شناخته می‌شود.
• محدودیت در حرکت: فرد ممکن است نتواند منطقه آسیب‌دیده را به‌طور عادی حرکت دهد و درد شدیدی داشته باشد.
• حس ساییدگی: در برخی موارد شکستگی ممکن است باعث ایجاد حس ساییدگی در استخوان یا مفاصل آسیب‌دیده شود.
• خونریزی: در شکستگی‌های باز، خونریزی نیز ممکن است رخ دهد. پزشک ارتوپد در این شرایط جراحی شکستگی استخوان رابه عنوان اصلی‌ترین راه درمانی پیشنهاد خواهد داد.

در صورتی که شکستگی رخ داده باشد یا تعدادی از علائم بالا بروز داده باشند بهتر است فورا به پزشک مراجعه کرده تا از بروز عوارض جدی‌تر مانند کال استخوانی ناقص جلوگیری شود.

کال استخوانی چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟

زمانی که استخوان دچار شکستگی می‌شود، پس از آن بدن تلاش می‌کند تا استخوان‌ها دوباره بهم جوش بخورند. یکی از مراحل جوش خوردن استخوان تشکیل کال استخوان می‌شود که جزو مهمترین مراحل در جوش خوردن استخوان محسوب می‌شود. مرحله تشکیل کال استخوان با نام Callus formation در علم پزشکی شناخته می‌شود. در این مرحله سلول‌هایی در دو طرف شکستگی شروع به رشد و تکثیر می‌کنند و تبدیل به سلول‌های دیگری می‌شوند. این فرآیند با نام تمایز سلولی شناخته می‌شود. بعد از ان سلول‌های بدن فرآیند تولید کلاژن را شروع کرده و کم کم کلسیم روی این زنجیرهای پروتئینی رسوب می‌کنند. این فرآیند باعث ایجاد یک استخوان ابتدایی در محل شکستگی می‌شود که به آن کال استخوانی (Woven bone) می‌گویند. کال استخوانی اگر در اطراف استخوان ایجاد شود، کال خارجی (External callus) نامیده می‌شود و نوعی که در داخل کانال مدولری استخوان ایجاد شده را کال داخلی (Internal callus) می‌نامند. زمانی که استخوان شکسته شده در نزدیکی پوست قرار دارد، مثلا در مواردی مانند شکستگی در استخوان ترقوه، فرآیند جوش خوردن به شکلی مشهود و قابل تشخیص است. در این موارد، یک کال استخوانی در نتیجه این فرآیند شکل می‌گیرد. خوشبختانه کال استخوانی در تصاویر رادیولوژی قابل تشخیص بوده و جزو اولین علائم جوش خوردن استخوان پس از شکستگی است. کال استخوانی در مراحل اولیه ترکیبی از غضروف و استخوان به همراه بافت فیبرو است که در حال تبدیل شدن به بافت استخوان است. اگر جوش خوردن استخوان به خوبی صورت نپذیرد تمام کال اسخوانی تبدیل به فیبرو می‌شود و بین استخوان شکسته به جای استخوان بافت فیبرو جای میگیرد. زمانی که چنین فرآیندی در بدن شکل بگیرد به آن (Fibrous union) گفته می‌شود که نوعی جوش استخوان است. در این نوع جوش خوردن استخوان، استخوان‌های شکسته شده نسبت به هم حرکت می‌کنند و به همین دلیل نوعی جوش استخوان ناقص را به وجود می‌آورند.

چه عواملی در شکل گیری کال استخوانی سالم موثر است؟

وقتی یک استخوان شکسته می‌شود و به خوبی جوش نمی‌خورد، فرآیند ترمیم بافت استخوان پیچیده‌تر می‌شود. در این فرآیند، برخی از سلول‌های بدن استخوان‌های آسیب دیده قبلی را جذب کرده و برخی دیگر برای تولید استخوان جدید دست به کار می‌شوند. یکی از عوامل مهم در فرآیند جوش خوردن استخوان، تشکیل کال استخوانی است. عوامل مختلفی می‌توانند بر روی سرعت و کیفیت این فرآیند تأثیر گذار باشند، عواملی از جمله سن بیمار، نوع استخوان آسیب دیده، وضعیت عمومی سلامتی بیمار و… می‌توانند در تشکیل کال استخوانی تاثیر می‌گذارند. به عنوان مثال، سابقه مصرف سیگار تأثیر بسزایی بر روی فرآیند جوش خوردن استخوان داشته و ممکن است آن را طولانی‌تر کند.

مراقبت‌های لازم در طول درمان و جوش خوردن استخوان

+ تامین کلسیم مناسب برای حفظ سلامتی استخوان‌ها بسیار حائز اهمیت است. برخی از منابع غذایی که غنی از کلسیم هستند شامل شیر، پنیر، ماست، و سبزیجات با برگ‌های سبز پررنگ جزو بهترین منابع کلسیم محسوب می‌شوند. همچنین، برای جذب بهتر کلسیم، بدن به ویتامین D نیاز دارد. تماس کافی با نور خورشید و مصرف موادی مانند تخم‌مرغ و ماهی‌های پرچرب را می‌توان به عنوان راه‌هایی مؤثر برای تأمین ویتامین D در نظر گرفت.

+ فعالیت‌های ورزشی نیز نقش مهمی در تقویت استخوان‌ها دارند. ورزش‌هایی که با وزنه انجام می‌شوند، استخوان‌ها را قوی‌تر و متراکم‌تر می‌کنند. از جمله این ورزش‌ها می‌توان به پرش، دویدن، انواع رقص و هر نوع ورزشی که به اسکلت بدن فشار وارد می‌کند اشاره کرد. همچنین برای افراد سالمند نیز ورزش منظم و فعالیت جسمانی بسیار حیاتی است زیرا از تضعیف شدن استخوان‌ها جلوگیری می‌کند.

+ یائسگی نیز به عنوان یک مرحله مهم در زندگی زنان، روی بدن و به خصوص ساختار استخوان‌ها تأثیرگذار است و باید به آن توجه شود. در این مرحله، کاهش سطح هورمون استروژن می‌تواند باعث بهم خوردن تعادل کلسیم در بدن شود. بنابراین، بانوان پس از یائسگی باید مراقبت بیشتری از خود داشته و بدنبال راهکارهایی در جهت حفظ استخوان‌های خود باشند. تجویز مکمل‌های کلسیم توسط پزشک نیز یکی از راه‌های ممکن برای تأمین نیاز بدن به کلسیم است که زنان در این دوره می‌توانند استفاده کنند.

+ در طول درمان یکی از راهکارهایی که برای افراد زیادی می‌تواند مفید واقع شود، استفاده از خدمات پرستاری ارتوپدی در منزل است. پرستار ارتوپدی فردی است که دوره‌های آموزشی در زمینه‌های مراقب و درمان از سیستم اسکلتی و عضلانی دیده است و به این کار مسلط است. پرستار در طول فرآیند درمان به شما کمک می‌کند تا تمامی مراقبت‌های لازم برای سریعتر شدن درمان را سپری کنید و نتیجه اثر بخش‌تری بگیرید.

+ عوامل دیگری مانند عدم مصرف سیگار، عدم مصرف مشروبات الکلی و تغذیه مناسب نیز می‌توانند به عنوان راه‌هایی برای پیشگیری از پوکی استخوان مدنظر قرار بگیرند. این مسائل از اهمیت بسیاری برخوردارند و می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی و سلامتی استخوان‌های شما کمک کنند.

در صورت طولانی شدن ترمیم استخوان باید چه کرد؟

ممکن است بنا بر دلایل مختلف روند درمان طولانی شده و فرآیند جوش خوردن استخوان با مشکلاتی روبرو شود، در این صورت روش‌های پیشرفته‌تری نیز برای درمان وجود دارند که برای هر فرد با هر میزان آسیب و شرایط جسمانی توسط پزشک متخصص در نظر گرفته می‌شوند. در ادامه به تعدادی از این روش‌ها خواهیم پرداخت:

• تراپی اولتراساند(Ultrasound Therapy): تراپی اولتراسوند از امواج صوتی با شدت کم استفاده کرده و راهکاری پیشرفته برای ترمیم شکستگی و جوش خوردن استخوان است. این تراپی به‌صورت روزانه اجرا می‌شود و بسیاری معتقدند که تاثیرات بسیار زیادی بر ترمیم استخوان‌ها دارد. لازم به ذکر است که مطالعات بیشتری در این زمینه در حال انجام است.
• پیوند استخوان(Bone Graft): در صورتی که استخوان شکسته بهبود نیابد، از استخوان طبیعی یا مصنوعی استفاده می‌شود تا روند جوش خوردن استخوان را تسریع کند. این فرآیند با نام پیوند استخوان شناخته می‌شود و می‌تواند باعث ترمیم استخوان آسیب دیده شود.
• استفاده از سلول‌های بنیادی (Stem Cell Therapy): مطالعات در زمینه استفاده از سلول‌های بنیادی بالغ برای جوش خوردن استخوان در حال انجام است و نتایج اولیه بسیار امیدبخش بوده است. این روش می‌تواند تحولی در زمینه پزشکی باشد و استفاده از این تکنولوژی در آینده به‌عنوان یک روش موثرتر در درمان شکستگی‌ها مورد استفاده قرار گیرد.

درمان موفق شکستگی استخوان و کال استخوانی

در نهایت، باید گفت که فرآیند جوش خوردن استخوان یک پروسه حساس و در عین حال پیچیده‌ای است که توسط عوامل مختلفی تحت تأثیر قرار می‌گیرد. از تفاوت استخوان‌ها و ساختارهای مختلف آن‌ها گرفته تا عواملی مانند سن، تغذیه و وضعیت سلامتی، همه به شکلی مستقیم یا غیرمستقیم در سرعت و کیفیت جوش خوردن استخوان‌ها و تشکیل کال استخوانی تاثیر دارند. شناخت علائم و نشانه‌های شکستگی استخوان بسیار مهم است زیرا اگر به موقع پس از شکستگی به پزشک مراجع کنید شانس موفق بودن فرآیند درمان و تشکیل کال استخوانی سالم بسیار بالاتر خواهد بود. خوشبختانه در طی سال‌های اخیر و با پیشرفت‌های علمی مختلف، راهکارهای بسیار دقیق و عملی در این زمینه صورت گرفته است که می‌تواند دقت درمان را بیش از همیشه بالا ببرد.