چسبندگی عصب دست | علت، علائم، پیشگیری و درمان

گاهی فشار بیش از اندازه بافت‌های اطراف عصب، مانند استخوان‌ها، غضروف‌ها، ماهیچه‌ها و تاندون‌ها باعث ایجاد علائمی مانند درد، گزگز و بی‌حسی می‌شود. فشرده‌شدن اعصاب می‌توانند در نواحی متفاوتی از بدن رخ دهد. ممکن است علت آن چسبندگی عصب به ماهیچه یا سایر بافت‌های نرم باشد. در این پست به‌طور اختصاصی دربارۀ مشکل چسبندگی عصب دست بحث می‌کنیم.

بسیاری از بیماران مبتلا به این مشکل پس از چندروز تا چندهفته استراحت و انجام درمان‌های رایج بهبود می‌یابند. با این‌ حال در مواردی تسکین درد نیازمند عمل جراحی توسط پزشک متخصص استخوان‌ها و مفاصل است.

چسبندگی عصب دست چه زمانی رخ می‌دهد؟

عصب‌های محیطی در تمام نقاط بدن گسترده شده‌اند و در بسیاری از عضوها باید از میان ساختارهای مجاورشان عبور کنند. به‌عنوان مثال در برخی نواحی اعصاب از بین ماهیچه‌های حرکتیِ دائماً در حال انقباض و انبساط می‌گذرند. اطراف عصب با غلاف لغزنده‌ای پوشیده شده است؛ که عبور آن‌ها را از بین سایر بافت‌ها، مانند بافت ماهیچه‌ای، آسان‌تر می‌کند.

هنگامی که به این اعصاب یا غلاف محافظ آن‌ها آسیبی وارد شود، بدن برای ترمیم بافت اسکار به وجود می‌آورد. همین بافت سبب می‌شود عضلات مانند ناحیه‌ای چسبناک به عصب بچسبند. به این ناحیه «چسبندگی» گفته می‌شود و اغلب علت کلیدی بی‌حسی، گزگز، درد و ضعف دست‌ها است. این مشکل می‌تواند بر عملکرد طبیعی بدنتان تاثیر بگذارد؛ از ماهیچه‌هایی که برای حرکت به آن‌ها وابسته هستید تا نحوۀ عملکرد اندام‌ها و بافت‌ها.

+ اعصاب چگونه به‌هم می‌چسبند؟

ناحیه چسبندگی و گیرافتادن عصب اغلب با انجام حرکات خاص و تکراری تشدید می‌شود. حرکت مکرر بافت‌های نرم مانند رباط یا تاندون دست، یا انقباض مزمن ماهیچۀ آسیب‌دیده می‌تواند باعث بدترشدن آسیب و درنتیجه ایجاد چسبندگی بیشتر شود.

ممکن است حرکات تکراری یا آسیب‌های تجمعی، که امروز اولین علائم خود را در بدنتان نمایان می‌کند، مربوط به سال‌ها قبل باشد. این چسبندگی بین بافت‌های نرم در فضاهای بین بافتی رشد و آن‌ها را وادار به چسبیدن به یکدیگر می‌کند. اگر این اتفاق‌ها در پیرامون اعصاب رخ دهد می‌تواند باعث گیرافتادن و فشرده‌شدن اعصابی شود که از بین بافت‌های نرم عبور می‌کند.

خوشبختانه اگر چنین مشکلی درست تشخیص داده شود، به‌آسانی قابل درمان است. جراح ارتوپد می‌تواند با روش‌های بدون نیاز به جراحی یا انجام جراحی سرپایی ساده چسبندگی عضلانی را رها کند و آسیب‌های بافت نرم را از میان بردارد. در ادامه بیشتر دربارۀ روش‌های درمان چسبندگی عصب دست توضیح خواهیم داد.

علت و نشانه های چسبندگی عصب در مچ دست چیست؟

چسبندگی عصب دست مشکل رایجی است. اما یافتن علت اصلی و تشخیص محل چسبندگی به سال‌ها آموزش و تجربه نیاز دارد. متداول‌ترین علائم چسبندگی و گرفتگی عصب دست عبارتند از:

• بی‌حسی یا کاهش حس در قسمت‌هایی از دست که توسط عصب پوشش داده می‌شوند
• احساس درد یا سوزش شدید؛ که ممکن است به سمت بیرون کشیده شود
• احساس گزگز یا سوزن‌سوزن‌شدن
• ضعف عضلانی در ناحیۀ آسیب‌دیده
• احساس خواب‌رفتگی یک دست به‌صورت مکرر

لازم است بدانید مشکلات مربوط به عصب فشرده ممکن است در هنگام خواب بدتر شود.

سندروم تونل کارپال چیست؟

همان‌طور که اشاره شد فشرده‌شدن یا گیرافتادن عصب زمانی اتفاق می‌افتد که بافت‌های اطراف فشار بیش از اندازه‌ای را به عصب وارد کنند. این بافت ممکن است استخوان یا غضروف باشد، مانند فتق دیسک ستون فقرات که ریشه عصبی را فشرده می‌کند. در موارد دیگر عضله یا تاندون می‌توانند عامل ایجاد بیماری باشد.

در سندروم تونل کارپال (CTS) بافت‌های مختلفی ممکن است مسئول فشرده‌سازی عصب میانی تونل باشند. مثلاً غلاف‌های تاندون دست متورم در داخل تونل، استخوان بزرگ‌شده‌ای که تونل را باریک می‌کند، یا یک رباط ضخیم و تحلیل‌رفته می‌توانند در ایجاد شرایطی که با نام «سندروم تونل کارپال» شناخته می‌شود نقش داشته باشند.

عوامل خطر و عوارض چسبندگی عصب در مچ دست را بشناسید

برخی از عوامل می‌تواند بافت عصب را فشرده کند و باعث چسبندگی یا گرفتگی عصب دست شود. سابقۀ جراحت، آرتروز مچ دست، اشتغال به سرگرمی‌ها یا فعالیت‌های ورزشی سنگین، اضافه‌وزن و بارداری مهم‌ترین آن‌ها هستند.

اگر عصب فقط برای مدت کوتاهی تحت فشار قرار گیرد، معمولاً آسیب دائمی نمی‌بیند و پس از کاهش فشار عملکرد عصبی به حالت عادی باز می‌گردد. مشکل زمانی ایجاد می‌شود که فشار ادامه پیدا کند. در این صورت احتمال وقوع درد مزمن و آسیب دائمی عصبی بیشتر می‌شود.

+ بررسی عامل ریسک بیماری چسبندگی عصب دست

فاکتورهای زیر می‌توانند خطر ابتلا به چسبندگی و گرفتگی عصب را افزایش دهند:

• جنسیت: شواهد نشان می‌دهد احتمال بروز سندروم کارپال در زنان بیش از مردان است. ممکن است دلیل آن داشتن تونل‌های کارپال دست کوچک‌تر نسبت به مردان باشد.
• خارهای استخوانی: ضربه یا شرایطی که باعث ضخیم‌شدن استخوان ‌‌شود، مانند آرتروز، می‌تواند باعث ایجاد خار استخوان گردد. خارهای استخوانی با تنگ‌کردن فضایی که اعصاب از آن می‌گذرد می‌توانند اعصاب را فشرده سازند.
• روماتیسم مفصلی: التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید هم می‌تواند اعصاب را، به‌ویژه در محل مفاصل شما، تحت فشار قرار دهد.
• بیماری تیرویید: افراد مبتلا به بیماری تیروئید بیشتر در معرض خطر ابتلا به سندرم تونل کارپال هستند.
• دیابت: مبتلایان به دیابت بیشتر در معرض خطر فشردگی عصبی هستند.
• فشار و تنش ناشی از کارهای تکراری: فعالیت‌هایی که نیاز به حرکات مکرر دست، مچ یا شانه دارند، مانند کار در خط مونتاژ کارخانه‌ها، احتمال گرفتگی عصب دست را افزایش می‌دهد.
• چاقی: اضافه‌وزن می‌تواند منجر به افزایش فشار روی اعصاب شود.
• بارداری: افزایش وزن مرتبط با بارداری می‌تواند مسیرهای عصبی را متورم و قطر غلاف اطراف عصب را بیشتر کند. در نتیجه سبب افزایش فشرده‌سازی اعصاب شود.
• استراحت طولانی‌مدت در رختخواب: دراز‌کشیدن طولانی‌مدت می‌تواند خطر چسبندگی عصب را افزایش دهد.

چرا و چه‌زمانی باید نزد متخصص ارتوپد بروید؟

چسبندگی عصب ممکن است عضله‌های شما را ضعیف و انعطاف‌پذیری آن‌ها را کمتر کند. همچنین به‌هم‌چسبیدن عضله و عصب مانع از حرکت درست و کامل عصب می‌شود. در نهایت با تحریک اعصاب حالتی مانند گزگز را در دستتان احساس می‌کنید. نادیده‌گرفتن نشانه‌ها ممکن است به آسیب دائمی و ازدست‌رفتن عملکرد عصبی طبیعی بدن منجر شود.

اگر علائم برای چند روز ادامه داشت و با خودمراقبتی، استراحت و مصرف داروهای مسکن‌های بدون نسخه تسکین نیافت به سراغ پزشک بروید. درمان مناسب با تشخیص دقیق آغاز می‌شود و اغلب با روش‌های غیرتهاجمی و با مهارت پزشک صورت می‌گیرد. در نهایت چسبندگی آزاد و عملکرد طبیعی ماهیچه‌ها و حرکت مفصل از سر گرفته می‌شود. با حذف عامل بیماری علائم هم به مرور از بین می‌رود.

 

روش تشخیص گرفتگی عصب دست

همان‌طور که اشاره شد ریشه چسبندگی عصب در مچ دست ممکن است در نواحی متفاوتی از گردن تا ساعد دست باشد. پزشک ارتوپد برای تشخیص اولیه از شما سوالاتی می‌پرسد و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. اگر شواهدی مبنی بر گرفتگی عصب ببیند احتمالاً آزمایش‌های تخصصی را توصیه می‌کند. در ادامه متداول‌ترین آزمایش‌های تشخیصی چسبندگی عصب دست را توضیح خواهیم داد:

• آزمایش خون: ممکن است تشخیص دقیق‌تر نیاز به اندازه‌گیری سطح گلوکز خون ناشتا یا سطح تیروئید داشته باشد.
• پنکسیون کمری یا تپ ستون فقرات: در این آزمایش با کمک سوزن نمونه‌ای از مایع مغزی نخاعی (CSF) را از ناحیه اطراف نخاع جمع‌آوری می‌کنند. CSF ممکن است به آزمایشگاه فرستاده شود و از نظر علائم التهاب یا عفونت مورد بررسی قرار گیرد.
• اشعه ایکس: تصاویر X-rays اطلاعاتی دربارۀ نحوه قرارگیری استخوان‌ها می‌دهد و می‌تواند نشان دهند که آیا تنگی یا آسیبی باعث گرفتگی عصب شده است یا نه.
• مطالعه هدایت عصبی: این تست از طریق الکترودهایی که روی پوست نصب می‌شود تکانه‌های عصبی الکتریکی و عملکرد عضلات و اعصاب شما را اندازه‌گیری می‌کند. این مطالعه تکانه‌های الکتریکی در سیگنال‌های عصبی شما را، هنگامی که جریان کمی از عصب عبور می‌کند، اندازه می‌گیرد. پزشک با نتایج آزمایش تشخیص می‌دهد که عصب آسیب‌دیده‌ای در بدنتان هست یا نه.
• الکترومیوگرافی (EMG): در طول EMG، پزشک یک الکترود سوزنی را از طریق پوست به عضلات مختلف وارد می‌کند. با انجام این تست فعالیت الکتریکی عضلات، در زمان انقباض و زمانی که در حالت استراحت هستند، ارزیابی می‌شود. نتایج آزمایش به پزشک نشان می‌دهد که آیا اعصاب منتهی به عضلات آسیب دیده است یا نه.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): در آزمایش MRI از یک میدان مغناطیسی قدرتمند و امواج رادیویی برای ایجاد نماهای دقیقی از بدن در چندین جهت استفاده می‌شود. هرگاه پزشک نیاز به شواهدی برای اطمینان از فشردگی ریشه عصبی داشته باشد، احتمالاً از شما می‌خواهد نتیجۀ این آزمایش را نشان دهید.
• سونوگرافی با وضوح بالا: در روش اولتراسوند از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویری از ساختارهای درون بدن استفاده می‌شود. این تست می‌تواند برای تشخیص سندروم‌های فشرده‌سازی عصبی، مانند سندرم تونل کارپال، مفید باشد.

✓ فیلم تشخیص چسبندگی عصب مچ دست توسط دکتر حسن براتی:

 

روش‌های درمانی چسبندگی عصب در مچ دست

پزشک برای انتخاب گزینه درمانی مناسب از بین انواع روش درمان چسبندگی عصب دست به عامل و شدت بیماری توجه می‌کند. به‌طور معمول در موارد خفیف استراحت‌دادن ناحیۀ آسیب‌دیده یا درمان دارویی تجویز می‌شود. ممکن است پزشک از شما بخواهد هرگونه فعالیتی را که باعث فشرده‌سازی یا تشدید مشکل می‌شود متوقف کنید. همچنین باتوجه به محل عصب فشرده‌شده، ممکن است به آتل یا بریس، برای بی‌حرکت نگه‌داشتن ناحیه دردناک، نیاز داشته باشید. اگر به سندرم تونل کارپال مبتلا هستید، شاید پزشک استفاده از آتل را در طول روز و شب توصیه کند؛ زیرا مچ دست‌ها اغلب هنگام خواب خم و باز می‌شوند.

برای بیمارانی که بیماری تا حد متوسطی پیشرفت داشته از تزریق در مفصل کمک گرفته می‌شود. اما در شرایط پیشرفته‌تر جراح ارتوپد با عمل جراحی سرپایی کوچکی عصب را آزاد می‌کند. با این کار علائم بیماری از جمله درد و احساس گزگز از بین می‌رود.

‣ درمان چسبندگی عصب دست با روش غیر جراحی

در ادامه برخی از روش‌های درمانی گرفتگی عصب دست را بررسی می‌کنیم:

↫ فیزیوتراپی

فیزیوتراپی می‌تواند یکی از روش‌های درمانی یا بخشی از فرایند درمان شما باشد. در این صورت متخصص ارتوپد از شما می‌خواهد نزد فیزیوتراپیست بروید. فیزیوتراپیست برای کاهش فشار روی عصب تمریناتی را به شما آموزش می‌دهد. این تمرین‌ها باعث تقویت و کشش ماهیچه‌های ناحیه آسیب‌دیده می‌شوند. همچنین ممکن است به شما توصیه شود تغییراتی را در فعالیت‌های روزانه خود داشته باشید تا از تشدید فشار روی عصب جلوگیری شود.

↫ دارودرمانی

مصرف داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم، می‌تواند به تسکین درد کمک کند. داروهای ضد تشنج مانند گاباپنتین و داروهای سه‌حلقه‌ای مانند نورتریپتیلین (Pamelor) و آمی‌تریپتیلین اغلب برای درمان دردهای مربوط به اعصاب استفاده می‌شوند.

افزون بر این کورتیکواستروئیدها، به‌صورت خوراکی یا تزریقی، ممکن است بر کاهش علائم درد و التهاب موثر باشد.

↫ طب سنتی و گیاهی

پژوهش‌های تحقیقاتی و مطالعات تجربی نشان می‌دهد استفاده از عصاره‌های گیاهی می‌تواند روی بازسازی اعصاب محیطی موثر باشد. عصارۀ گیاهانی مانند نعنا، بابونه، اکالیپتوس و اسطخدوس می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند. استنشاق این ترکیبات یا استفاده از آن‌ها به‌صورت موضعی و ماساژ ناحیۀ آسیب‌دیده با آن‌ها ممکن است علائم کارپال دست را تسکین دهد. همچنین مصرف برخی از مواد غذایی، مانند موارد زیر، به شما در گذراندن دوره بهبودی کمک می‌کند.

• چای سبز
• سبزیجات دارای برگ سبز، مانند اسفناج و کلم بروکلی
• کدوسبز؛ این محصول گیاهی منبع خوبی برای پتاسیم است که باعث انتقال مؤثر عصب می‌شود و منیزیم موجود در آن اعصاب برانگیخته را آرام می‌کند
• میوه‌های تازه دارای آنتی‌اکسیدان؛ شامل توت‌ها، گیلاس، انگور قرمز، هندوانه و پرتقال

علاوه‌براین مصرف غذاهای کم‌چرب و کنترل قند خون تاثیر مثبتی بر بیماران مبتلا به دردهای عصبی داشته است.

‣ درمان گرفتگی عصب دست با عمل جراحی

اگر عصب فشرده‌شده پس از گذشت چندهفته تا چندماه و با درمان‌های اشاره‌شده بهبود نیابد، پزشک ممکن است انجام جراحی را برای برداشتن فشار از روی عصب توصیه کند. نوع جراحی باتوجه به محل عصب فشرده‌شده متفاوت خواهد بود.

برداشتن خارهای استخوانی، بخشی از فتق دیسک در ستون فقرات یا قطع رباط کارپال با هدف گسترش فضای مورد نیاز برای عبور عصب از مچ برخی از اهداف عمل جراحی عصب چسبنده دست هستند.

پیشگیری و بهبود چسبندگی عصب دست

شاید مایل باشید بدانید آیا راهی برای جلوگیری از گرفتگی عصب دست وجود دارد؟! یا اگر درگیر مشکل شده‌اید چطور می‌توانید با مراقبت از بدنتان مانع پیشرفت بیماری شوید و بازگشت آن پس از درمان جلوگیری کنید. اقدامات زیر می‌تواند در کاهش احتمال ابتلا به گرفتگی عصب موثر باشند:

• بدن خود را در وضعیت مناسب قرار دهید. از درازکشیدن طولانی‌مدت خودداری کنید.
• هنگامی که ناچار به انجام فعالیت‌های تکراری و حرکات مستمر هستید از استراحت‌های کوتاه بهره بگیرید. با چندثانیه فاصله‌گرفتن از میز کار و انجام چند حرکت کششی ساده از ماهیچه‌ها و بافت‌های آسیب‌پذیر بدنتان مراقبت کنید.
• تمرین‌های قدرتی و انعطاف‌پذیری را در برنامه ورزشی خود بگنجانید و به تمرین‌های ورزشی پایبند باشید.
• به تناسب وزن و رژیم غذایی سالم اهمیت دهید.

چسبندگی عصب در مچ دست، مشکلی رایج اما قابل درمان

در این پست از وب‌سایت دکتر حسن براتی، جراح ارتوپد و متخصص استخوان‌ها و مفاصل، دربارۀ مشکل شایع چسبندگی عصب دست بحث کردیم. با چگونگی و علت ایجاد مشکل، علائم و نشانه‌های متداول و روش‌های درمانی متنوع آن آشنا شدید.

لازم به تاکید است که درمان چسبندگی عصب توسط پزشک متخصص ارتوپد ماهر و باتجربه اهمیت دارد. زیرا ریشۀ مشکلی با این علائم می‌تواند علاوه‌بر چسبندگی اعصاب به‌هم، چسبندگی ماهیچه‌ها، تحریک عصب میانی و تحریک عصب نخاعی گردنی هم باشد. بدیهی است روش درمان هر یک از این مشکلات متفاوت است. بنابراین با مشاهده علائم باید هرچه سریع‌تر نزد پزشک متخصص استخوان‌ها و مفاصل یا متخصص ارتوپد بروید. نادیده‌گرفتن چنین مشکلی ممکن است به آسیب دائمی و ازدست‌رفتن عملکرد عصبی منجر شود.